Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Mendel Gdański należy do utworów podejmujących niezwykle aktualny w końcu XIX w. problem asymilacji mniejszości narodowych. Na terenach dawnej Rzeczpospolitej mieszkało bowiem wielu przedstawicieli różnych narodowości, z czego największą grupę stanowili właśnie Żydzi (wielu było także Niemców, Białorusinów, Ukraińców i Rosjan). Społeczność żydowska wkomponowała się na stale w krajobraz polski i była jego istotnym elementem aż do II wojny światowej.

Problem mniejszości narodowych poruszało w swej twórczości wielu pisarzy. Za najwybitniejsze osiągniecie nowelistyki poruszającej te kwestie uważa się cykl A. Świętochowskiego O życie.

Narracja


Nowelistka wprowadza trzeciosoobową narrację, w pośredni sposób oddaje głos bohaterowi. Jego rozmyślania są dla czytelnika źródłem informacji o jego własnej biografii, ale także to z jego relacji dowiadujemy się o stosunkach łączących członków lokalnej społeczności, oraz oszczegółach miejskiego podwórka.

Narracja prowadzona jest z perspektywy osoby trzeciej, jednak dość często komentarze jej przerywane są całymi partiami dialogowymi lub wspomnieniowymi. Pozwala to wypowiedzieć się głównemu bohaterowi. Dzięki temu pogłębia Konopnicka tragizm jego losów. To nie narrator informuje nas o rodzinie Mendla, o jego wcześniejszych losach, a także o jego postawie i poglądach. Robi to sama przyszła ofiara ludzi, wiary w których broni w swoich wypowiedziach.

Istotny jest także fakt „jawności” stosunku narratora do opisywanych wydarzeń. Widać wyraźnie, że serdeczniej odnosi się on do Mendla i jego przyjaciół, natomiast wrogów Żyda przedstawia z piętnującą ironią lub komentarzem, nie pozostawiającym wątpliwości, co do poziomu ich zezwierzęcenia.

Miejsce nowelistyki w twórczości Marii Konopnickej


Maria Konopnicka w pierwszym dziesięcioleciu pracy pisarskiej sławę swą zyskała dzięki twórczości poetyckiej, prozatorstwo a zwłaszcza nowelistyka pozostawała w cieniu poezji. Krótkie formy tworzyła od 1882 roku, czyli w czasie, gdy na rynku wydawniczym swą pozycję ugruntowała już wielka trójka pozytywistów: Orzeszkowa, Sienkiewicz i Prus. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych publiczność literacka uznała w niej prozaika, chociaż dopiero po śmierci pisarki dostrzeżono, że nie tylko dorównała ona swą nowelistyczną twórczością poprzednikom, z których początkowo czerpała inspirację, ale stała się twórcą w pełni odkrywczym i indywidualnym.

Debiutowała zbiorem „Cztery nowele” w 1888r. następnie ukazały się kolejno: „Moi znajomi” (1890), „Na drodze” (w 1893 tutaj: „Mendel Gdański”, „Nasza Szkapa”), „Nowele” (1897), „Ludzie i rzeczy” (1898), „Na normandzkim brzegu” (1894). Tomiki te zawierały większość prozatorskiego dorobku pisarki. Konopnicka koncentrowała swą uwagę głównie na tematyce współczesnej. Uprawiała szkice reportażowe, narracje wspomnieniowe, portretowe studia psychologiczne, opowiadania o rozwiniętej fabule i rozbudowanych opisach środowisk. O niezwykłej popularności nowelistyki pisarki świadczą liczne tłumaczenia (na przeszło 20 języków).

Bibliografia


1.Arcydzieła nowelistyki pozytywizmu, wybór i posłowie: E. Pieścikowski, Szczecin 1989.
2.B. Prus, Nowele wybrane, Warszawa 1976.
3.M. Konopnicka, U źródła i inne nowele, Warszawa 1984.
4.A. Brodzka, Maria Konopnicka, Warszawa 1965.
5.M. Żmigrodzka, Orzeszkowa. Młodość pozytywizmu, Warszawa 1965.
6.E. Ichnatowicz, Opowiadania, Warszawa 1991.
7.J. Bachórz, Pozytywizm, Warszawa 1999.
8.T. Miłkowski, J. Terier, Leksykon lektur szkolnych, Warszawa 1995.
9.B. Bobrowiska, „Kamizelka” czy „Śnieg”, czyli o „perspektywach na całość bytu”, (w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998.
10.E. Ichnatowicz, Krótkie formy prozatorskie, w: tejże: Literatura drugiej połowy XIX wieku (1863-1914), Warszawa 2000.
11.A. Matuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997.
12.A. Matuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, w: Z domu niewoli,. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, pod red. J. Maciejewskkiego, Wrocław 1988.
13.Słownik literatury XIX wieku.



Mapa serwisu: