Artur Grottger, Bitwa, 1863r. Jednak, gdy powstanie upadło Polacy byli zmuszeni żyć z piętnem kolejnej klęski, wśród fali prześladowań, zsyłek i przesiedleń. Wtedy ludzie zaczynali wątpić w romantyczne hasła nawołujące do ciągłej walki z zaborcami, do poświęcenia jednostki w imię niepodległości. Pocieszenia szukano w nowych trendach , które zamiast walki zbrojnej proponowały rozwój społeczny i gospodarczy. Czytaj więcej o powstaniu styczniowym
Lalka wydawana w okresie carskiej cenzury praktycznie przemilcza narodowy zryw. Powstanie określone, jako "wydarzenia polityczne" pozbawione jest swojej rangi. Ze szczątkowych informacji dowiadujemy się jednak o emocjach ludzi przygotowujących się do walki.
Zdawało mi się, że w Warszawie jest ciaśniej i że wszyscy są odurzeni. Co godzinę oczekiwałem jakiejś niespodzianki, lecz mimo to wszyscy mieliśmy doskonały humor i głowy pełne projektów” (Ignacy Rzecki w Pamiętniku starego subiekta)
Czy o tajnych spotkaniach konspiracyjnych:
"Pewnego razu zaprosił Machalski mnie i Wokulskiego do siebie na wieczór.
Poszliśmy tam dobrze po dziewiątej i gdzież by, jeżeli nie do jego ulubionej piwnicy, w której przy migotaniu trzech łojowych świeczek zobaczyłem kilkanaście osób, a między nimi pana Leona. Nigdy chyba nie zapomnę gromady tych, po największej części młodych twarzy, które ukazywały się na tle czarnych ścian piwnicy, wyglądały spoza okutych beczek albo rozpływały się w ciemności." (Pan Leon, to Leon Głowacki, brat Aleksandra, organizator życia konspiracyjnego przed powstaniem styczniowym)
Wspomniany jest również aktywny udział Stanisława Wokulskiego w walkach:
ten Wokulski dowiódł swego patriotyzmu nie tylko językiem...
W końcu Rzecki wspomina o zesłaniu Wokulskiego do Irkucka
"Nareszcie pewnego dnia Stach Wokulski całkiem zniknął mi z oczu. Dopiero we dwa lata napisał do mnie list z Irkucka prosząc, abym mu przysłał jego książki."
Poza Wokulskim w powstaniu walczyli: Suzin, Szlangbaum, Szuman - zesłani razem ze Stanisławem do Irkucka. Udziału innych osób w powstaniu możemy się tylko domyślać.
-
