1. Motyw pracy
Motyw pracy w Lalce realizuje się przede wszystkim w modelach pracy dla innych i dla samego siebie. Stanisław Wokulski będzie tego najlepszym przykładem. Bohater pracował w Bułgarii w celu zdobycia majątku i zaimponowania ukochanej. Wierzy, że poprzez pracę można osiągać sukces. Z kolei Ignacy Rzecki stanowi przykład bohatera, dla którego praca stała się filozofią. W powieści pojawiają się także hasła z tamtej epoki. Przykładowo „praca u podstaw”, która ma pomóc ulepszyć społeczeństwo. Stąd chociażby Wokulski pomaga zdobyć pracę Węgiełkowi. Również bohaterowie uczestniczą w zbiórkach na rzecz biedniejszych (które z kolei zostały dość krytycznie ukazane w dziele).
2. Motyw miłości
Niespełniona miłość Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej jest jednym z głównych motywów Lalki. Bohater działa pod wpływem uczucia, żeby zdobyć ukochaną. W tym celu zbiera majątek i obraca się w wyższych sferach. Jednak kobieta nie kocha. Miłość do próżnej panny z bogatego domu szkodzi mężczyźnie. Wokulski oskarża o taką wizję miłości romantyczną literaturę. A przede wszystkim dzieła Adama Mickiewicza:
„(…) Dobrze ci tak! tam twoje miejsce... – myślał Wokulski. – Bo któż to miłość przedstawiał mi jako świętą tajemnicę? Kto nauczył mnie gardzić codziennymi kobietami, a szukać niepochwytnego ideału?... Miłość jest radością świata, słońcem życia, wesołą melodią w pustyni a ty co z niej zrobiłeś? (…)”
Również Ignacy Rzecki był zakochany w Helenie Stawskiej. Rzecki był z natury dobry i wiedział, że Helena nie jest nim zainteresowana. Głównie dlatego chciał zeswatać młodą matkę ze swoim przyjacielem – Stachem.
Także miłość Zasławskiej oraz stryja Wokulskiego nie mogła się spełnić. Działo się tak, ponieważ bohaterowie pochodzili z różnych sfer. Kobieta nawet po wielu latach wciąż żałuje, że nie mogli być razem. Symbolem tego staje się miłosny napis na kamieniu.
3. Motyw miasta
Miejsce akcji to przede wszystkim Warszawa. Miasto jest bardzo wiernie opisane. Tak dokładne oddanie wyglądu sprawiło, że do dziś czytelnicy Lalki zwiedzają Warszawę śladami Wokulskiego. Istnieją nawet tablice na domach Wokulskiego i Rzeckiego. W powieści znajdziemy szerokie ujęcie miasta. Ukazane zostaje życie codzienne mieszczan, zarówno bogatych, jak i biednych. Przykładem może być dokładny opis ubogich mieszkańców Powiśla. Jednak Warszawa nie jest jedynym miastem w powieści. Wokulski udaje się przecież także do Paryża. Stolica Francji to nowoczesne, dobrze zaplanowane miasto. Nic dziwnego, skoro udaje się tam zaraz po wielkiej przebudowie Paryża. Dawne wąskie uliczki zamieniły się w szerokie, które rozchodzą się od centrum w kształcie promieni.
4. Motyw tęsknoty
Motyw tęsknoty w powieści Bolesława Prusa przejawiał się przede wszystkim w wyznaniach Stanisława Wokulskiego. Dotyczyły one głównie jego wyjazdu w interesach do Bułgarii. Bohater tęsknił wówczas nie tylko za pozostawioną ojczyzną, ale również za ukochaną mu kobietą – Izabelą Łęcką. To dla niej tak naprawdę postanowił wyjechać, ażeby z pokaźnym majątkiem móc wreszcie starać się o jej względy. Z jednej strony to, że tęsknił podwójnie miało pozytywne skutki. Było to dla niego motorem do działania i dawało motywację do jak najszybszego załatwienia spraw. Natomiast z drugiej strony działało to na mężczyznę źle. Wyniszczało go to i nie pozwalało na osiągnięcie wewnętrznego spokoju i harmonii.
5. Motyw podróży
Motyw ten również dotyczy głównie Stanisława Wokulskiego, którego można poniekąd uznać jako bohatera będącego w drodze. Pierwsza jego podróż jest pod przymusem – to zsyłka na Syberię za udział w powstaniu styczniowym. Następnie mężczyzna wyjeżdża do Bułgarii, aby zdobyć majątek. Zdobyte dobra pozwoliłby mu starać się o względy ukochanej – Izabeli Łęckiej. Kolejną wyprawą Wokulskiego okazuje się wyjazd do Paryża, który miał pozwolić mu zapomnieć o nieszczęśliwej miłości. Dalej, Stanisław udaje się do Zasławka, żeby ponownie starać się o względy młodej kobiety. Ostatnia podróż Wokulskiego to droga pociągiem z Warszawy do Krakowa. Podróż ta kończy się w Skierniewicach z uwagi na przebieg podsłuchanej przez rozmowy na temat stosunku Izabeli do miłości. Życiowa podróż bohatera wiedzie przez drogę wyznaczaną uczuciem do panny Łęckiej.<--2-->
6. Motyw domu
W Lalce pojawiają się różne domy. Z jednej strony mamy opis domu rodzinnego Rzeckiego. To tam bohater nauczył się być patriotą, dobrym obywatelem i zwolennikiem Napoleona. Innym domem w powieści jest mieszkanie Tomasza Łęckiego. Bogaty salon z braku pieniędzy zaczął popadać w ruinę. Z kolei posiadłość w Zasławku to gościnne i spokojne miejsce. Przypomina dworek w Soplicowie w dziele Mickiewicza. Na koniec dom Geista będzie przykładem mieszkania badacza, który skupia się na postępie. W takim domu najważniejsze są sprzęty naukowe potrzebne do przeprowadzania badań. Sprzęty codziennego użytku mieszkalnego są mocno ograniczone.
7. Motyw samotności
Ponownie najbardziej dotkliwą realizacją motywu samotności w powieści Bolesława Prusa będzie sytuacja Stanisława Wokulskiego. Bohater jest samotny z uwagi na jego charakter indywidualisty. Jest typem samotnika, który niechętnie zwierza się ze swoich problemów. Woli rozwiązywać je samodzielnie i dążyć do jasno wyznaczonych celów bez pomocy innych. Choć otacza się różnymi ludźmi, tak naprawdę wadzi się z losem samemu. Z uwagi na uczucie, które żywi do Izabeli Łęckiej bez wzajemności, Wokulski wydaje się jeszcze bardziej samotny. Innym typem samotnika będzie Ignacy Rzecki, który jako stary subiekt już przyzwyczaił się do swojego stanu. Sprawia wrażenie jakby żyło mu się dobrze samotnie.
8. Motyw przyjaźni
Główną realizacją motywu przyjaźni w Lalce będzie relacja Ignacego Rzeckiego ze Stachem Wokulskim. Pomimo znacznej różnicy wieku, pomiędzy bohaterami jest silna więź. Chociaż stroną dającą w tej relacji jest przede wszystkim stary subiekt, to jednak ich przyjaźń trwa. Ignacy dobrze życzy Wokulskiemu i martwi się o niego. Chce, żeby młody mężczyzna szczęśliwie się ożenił, nawet podsuwa mu kandydatkę, w której sam jest zakochany. Jest nią Helena Stawska. Taki gest jest wyrazem najwyższej życzliwości względem przyjaciela. Oprócz tego Rzecki dba o sklep, natomiast Wokulski stara się, ażeby subiektowi niczego nie brakowało. Stara się, żeby jego mieszkanie przypominało dom rodzinny Ignacego, ponieważ wie jak wiele dla niego znaczył.
9. Motyw patriotyzmu
W powieści Bolesława Prusa pojawia się też motyw patriotyzmu. Przejawia się on przede wszystkim w postawach Ignacego Rzeckiego oraz Stanisława Wokulskiego. Ignacy Rzecki popiera Napoleona. Widzi w postaci Francuza nadzieję na wolność ojczyzny. W swoim pamiętniku wspomina walki o swój kraj, w których brał udział przed laty. Z kolei Stanisław Wokulski za udział w powstaniu trafił za karę na Syberię. W walce o wolność ojczyzny wykazał się ogromną odwagą. Obaj mężczyźni całym sercem liczą na odnowienie się ich ojczyzny. Pomimo dostrzegania licznych wad i przywar Polaków, kochają swój kraj. Jako patrioci są też przykładnymi obywatelami.
10. Motyw cierpienia
Motyw cierpienia ponownie znajduje odbicie w cierpieniach głównego bohatera – Stanisława Wokulskiego. Mężczyzna cierpi przede wszystkim w sferze uczuciowej. Jest zakochany w kobiecie, która go nie kocha, kobiecie z wyższych sfer – Izabeli Łęckiej. Na nic zdają się jego liczne starania, na które jest gotów, by spodobać się Izabeli. Kupiec ciągle spotyka się z jej lekceważeniem oraz ignorancją. W dodatku kobieta flirtuje z innymi mężczyznami, co tylko dobija Wokulskiego. Jego stan pogłębia się wraz z rozwojem fabuły. Bohater uważa, że prawdziwą przyczyną jego uczucia jest podążanie za ideałami wpojonymi mu przez romantyczną literaturę. Nadal nie widzi winy w samej Izabeli.
11. Motyw lalki
Motyw lalki z tytułu bywa różnie rozumiany. To kluczowy motyw z uwagi na tytuł powieści Prusa. Sam autor przyznaje się, że wzorował się na rzeczywistym procesie o kradzież lalki, który wykorzystał następnie w swoim dziele. Baronowa Krzeszowska oskarża młodą Helenę Stawską o przywłaszczenie sobie lalki. Zabawka należała dawniej do zmarłej córki baronowej, a kobieta podpatrzyła jak córka Stawskiej bawi się identyczną lalką. Finalnie okazuje się, że sprzątająca u niej Helena przypadkiem zbiła lalkę. Później jej potłuczone skorupki ukryła na strychu w obawie przed reakcją Krzeszowskiej. Pojawiają się też lalki w witrynie sklepowej. Rzecki nakręca je niczym demiurg w teatralnym świecie złożonym z kukieł, w myśl zasady, że życie to teatr. W tym przypadku lalki mogą być metaforą bohaterów, którymi można sterować. Również na poziomie pisarskiej refleksji, w której w rolę lalkarza wcielałby się sam Bolesław Prus. Z innej strony, określenie „lalki” źle się kojarzy i odnosi się szczególnie do próżnych i lekkomyślnych kobiet. W takiej interpretacji główną lalką w powieści byłaby wówczas oczywiście Izabela Łęcka.
