klp.plDaniel Naboroski to jeden z najlepiej wykształconych poetów polskiego baroku. Przez dwanaście lat podróżował po Europie oddając się licznym studiom. Pobierał naukę nawet u Galileusza.
Nazywany poetą Radziwiłłów litewskich, przez lata służył na ich dworach jako, lekarz, dyplomata, sekretarz, nauczyciel. Był aktywnym wyznawcą kalwinizmu. Poezje stawiał na marginesie swojej życiowej działalności. Mimo to jego dzieła charakteryzują się wirtuozerią formalną oraz bogactwem artystycznym.
Jego twórczość zaliczana jest do siedemnastowiecznego nurtu poezji intelektualnej. Tworzy on w zamkniętym świecie kultury. Niezwykła dbałość o formę i brzmienie wiersza są próbą ucieczki od chaosu niezrozumiałej rzeczywistości. W jego utworach brak dydaktyzmu, natomiast znamienna jest postawa bierności, oczekiwania na Boską pomoc.
U podłoża mistrzowskiej twórczości Naborowskiego leży jednak smutna świadomość, że poezja jest bezradna wobec nieprzeniknionych tajemnic świata.
Daniel Naborowski urodził się w 1573 roku najprawdopodobniej w Krakowie. Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej wyznania kalwińskiego. Najprawdopodobniej w miejscu swojego urodzenia pobierał pierwsze nauki.
Między styczniem 1590 roku a majem 1593 studiował w Wittenberdze. 4 maja 1593 Naborowski wpisał do sztambucha Daniela Cramera łaciński wiersz dedykacyjny, jest to pierwszy znany utwór autora „Krótkości żywota”. Następnie przebywał w Bazylei, gdzie ukończył w 1595 medycynę. Tam również ogłosił dwie rozprawy: „De temperamentis” (o temperamentach)w 1593 oraz „De venenis” (o truciznach) w 1594. W 1595 roku podjął studia prawnicze w Orleanie, które przyszło mu kontynuować od 1596 w Strasburgu. Wcześniej jednak poeta odiwedził Genewę. W czasie studiów prawniczych powstały jego okolicznościowe ody łacińskie. W czasie pobytu w Strasburgu został nauczycielem języków obcych księcia Janusza Radziwiłła.
W 1602 przebywając w Padwie jako ochmistrz dworu Rafała Leszczyńskiego, pobierał wraz ze swym protektorem naukę w u Galileusz. Jeszcze tego roku powrócił do kraju, gdzie podjął służbę na dworze Janusza Radziwiłła, był tam jako lekarzem, nadwornym poetą oraz sekretarzem. W 1608, po rokoszu Zebrzydowskim, wraz z księciem wyjechał z kraju. Do 1610 odwiedził Niemcy, Szwajcarię, Anglię, Francję i Włochy. W następnych latach, dzięki znajomości wielu języków, pracował jako poseł Janusza Radziwiłła, w związku z tym dużo podróżował po Europie w misjach dyplomatycznych.
W roku 1620 ożenił się z wdowa po oficjaliście dworski, Piekarskich. Ta decyzja przysporzyła mu później wielu kłopotów rodzinnych i majątkowych.
W listopadzie 1620 roku zmarł Janusz Radziwiłł. Naborowski podjął służbę na dworze Krzysztofa Radziwiłła – brata przyrodniego poprzedniego pracodawcy.
Naborowski był kalwinem, prowadził czynne życie religijne, ale udało mu się pozostać w dobrych stosunkach z katolikami. Bywał między innymi na dworze biskupa wileńskiego Eustachego Wołłowicza. Bardzo możliwe, że właśnie tam spotkał sławnego poetę, zwanego „Horacym chrześcijańskim”, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego.
W roku 1637 został sędzią grodzkim w Wilnie. Poeta zamieszkał w tym mieście wraz rodziną, tam też dokonał żywota w roku 1640.
Daniel Naborowski to poeta i tłumacz o niemałym talencie, jednak twórczość poetycka była zawsze marginesem jego życiowej działalności. Zgodnie z tendencjami epoki prawie nie publikował swoich dzieł, więc większa część jego spuścizny literacka pozostała w rękopisach.
W poezji Naboroskiego dostrzegalny jest kryzys kultury polskiej XVII wieku, wyrażający się między innymi w świadomości, że poezja nie może wpływać na rzeczywistość. W jego twórczości przede wszystkim eksponuje się paradoksy istnienia.
Jego stosunek do doczesności wypływa w dużej mierze z wyznawanej wiary. Jako kalwin nie wierzy, by człowiek mógł przejść przez życie bez grzechu oraz w to, że zbawienie człowieka zależy jedynie od Bożej łaski, a nie ma nic wspólnego z dobrymi czy złymi czynami. Mimo iż w jego poezji wyraźnie obecny jest motyw vanitas, to trudno powiedzieć, że poeta całkowicie odrzuca świat. Skłonność ku „marnościom świata” jest, jak wszystko, dziełem Stwórcy, dlatego Naborowski w wierszu „Marność” proponuje postawę umiarkowaną, wyważoną:
„Miłujmy i żartujmy,
Żartujmy i miłujmy,
Lecz pobożnie, uczciwie,[...]” („Marność”)
Najważniejsze jest to by człowiek bał się Boga. Poeta przyjmuje wobec świata postawę bierną, uważa, że trzeba go przyjmować takim, jaki jest.
Miejscem, w którym Naborowski ujawnia swoją aktywność, jest przestrzeń kultury. Poeta w swojej twórczości poruszał się wyłącznie po zamkniętym kręgu kultury. W jego utworach odnajdziemy wiele aluzji do starożytnej poezji i mitologii, oraz tyle samo niezwykłych pomysłów. Władzą nad słowami poeta rekompensuje sobie brak władzy nad rzeczami. Naborowskiego z czystym sumieniem można nazwać wirtuozem słowa. Jednak poeta ma świadomość, że słowa fałszują świat. Próbując opisać różne zjawiska, poprzez ukazanie podobieństw, z reguły doprowadza do paradoksalnych konkluzji, które odzwierciedlają niepojętość wszelkiego istnienia. Erudycyjne popisy autora nie prowadzą do żadnych nowych wniosków.
Poeta posługiwał się niezwykle sprawnie formą poetycką. Jego wiersze zbudowane są w sposób niezwykle logiczny i uporządkowany. W jego twórczości odnajdziemy wiele ciekawych zabiegów na warstwie brzmieniowej wierszy. Naborowski stosuje bardzo kunsztowne instrumentacje głoskowe, często charakteryzujące się swoistą „geometrycznąścią”.
W późniejszy wieku Naborowski zwrócił ku środowisku szlacheckiemu. Zainteresował się jego sprawami i dążeniami. Do wierszy ziemiańskich zaliczamy takie utwory jak: „Votum” czy „Pieśń ad imitationem Horatiuszowej ody: << Beatus ille, qui procul negotiis>>. W tych utworach Naborowski posługuje się nieco innym stylem, bardziej przystającym do nowej tematyki. Tutaj poeta wyraża stanowe marzenia, dostrzegalna jest tu obecność mitu ziemiańskiego.
Naborowski pisał epitafia, treny, erotyki, fraszki, sięgał także po kunsztowne formy sonetu oraz echa. Stworzył też cykl panegirycznych listów poetyckich do Krzysztofa i Janusza Radziwiłłów. Tłumaczył z kilku języków: z łaciny, włoskiego, francuskiego i niemieckiego.
Przekłady:
„Sonety” Francesco Petrarca
„Tryumf miłości” Francesco Petrarca
„Tryumf wiary” Guillaume de Saluste Du Bartas
„Pieśni” Lobwasser
„Descriptio gentium” Maciej Kazimierz Sarbiewski.
Bibliografia
Czesław Hernas, Daniel Naborowski. Poezja jako harmonia sprzeczności, w: tegoż, Barok, pod red. K. Wyki, w serii: „Historia Literatury Polskiej”, Wyd. 4, PWN, Warszawa 1980.
Krzysztof Mrowcewicz, Starożytność-Oświecenie, wyd. 6, Wyd. Stentor, Warszawa 1999.
Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 1-7, Warszawa, 1995-1999.
Barok, pod red. Anny Skoczek, w serii: „Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach” t.3, Wyd. SMS, Bochnia 2003.
Nazywany poetą Radziwiłłów litewskich, przez lata służył na ich dworach jako, lekarz, dyplomata, sekretarz, nauczyciel. Był aktywnym wyznawcą kalwinizmu. Poezje stawiał na marginesie swojej życiowej działalności. Mimo to jego dzieła charakteryzują się wirtuozerią formalną oraz bogactwem artystycznym.
Jego twórczość zaliczana jest do siedemnastowiecznego nurtu poezji intelektualnej. Tworzy on w zamkniętym świecie kultury. Niezwykła dbałość o formę i brzmienie wiersza są próbą ucieczki od chaosu niezrozumiałej rzeczywistości. W jego utworach brak dydaktyzmu, natomiast znamienna jest postawa bierności, oczekiwania na Boską pomoc.
U podłoża mistrzowskiej twórczości Naborowskiego leży jednak smutna świadomość, że poezja jest bezradna wobec nieprzeniknionych tajemnic świata.
Daniel Naborowski - biografia
Daniel Naborowski urodził się w 1573 roku najprawdopodobniej w Krakowie. Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej wyznania kalwińskiego. Najprawdopodobniej w miejscu swojego urodzenia pobierał pierwsze nauki.
Między styczniem 1590 roku a majem 1593 studiował w Wittenberdze. 4 maja 1593 Naborowski wpisał do sztambucha Daniela Cramera łaciński wiersz dedykacyjny, jest to pierwszy znany utwór autora „Krótkości żywota”. Następnie przebywał w Bazylei, gdzie ukończył w 1595 medycynę. Tam również ogłosił dwie rozprawy: „De temperamentis” (o temperamentach)w 1593 oraz „De venenis” (o truciznach) w 1594. W 1595 roku podjął studia prawnicze w Orleanie, które przyszło mu kontynuować od 1596 w Strasburgu. Wcześniej jednak poeta odiwedził Genewę. W czasie studiów prawniczych powstały jego okolicznościowe ody łacińskie. W czasie pobytu w Strasburgu został nauczycielem języków obcych księcia Janusza Radziwiłła.
W 1602 przebywając w Padwie jako ochmistrz dworu Rafała Leszczyńskiego, pobierał wraz ze swym protektorem naukę w u Galileusz. Jeszcze tego roku powrócił do kraju, gdzie podjął służbę na dworze Janusza Radziwiłła, był tam jako lekarzem, nadwornym poetą oraz sekretarzem. W 1608, po rokoszu Zebrzydowskim, wraz z księciem wyjechał z kraju. Do 1610 odwiedził Niemcy, Szwajcarię, Anglię, Francję i Włochy. W następnych latach, dzięki znajomości wielu języków, pracował jako poseł Janusza Radziwiłła, w związku z tym dużo podróżował po Europie w misjach dyplomatycznych.
W roku 1620 ożenił się z wdowa po oficjaliście dworski, Piekarskich. Ta decyzja przysporzyła mu później wielu kłopotów rodzinnych i majątkowych.
W listopadzie 1620 roku zmarł Janusz Radziwiłł. Naborowski podjął służbę na dworze Krzysztofa Radziwiłła – brata przyrodniego poprzedniego pracodawcy.
Naborowski był kalwinem, prowadził czynne życie religijne, ale udało mu się pozostać w dobrych stosunkach z katolikami. Bywał między innymi na dworze biskupa wileńskiego Eustachego Wołłowicza. Bardzo możliwe, że właśnie tam spotkał sławnego poetę, zwanego „Horacym chrześcijańskim”, Macieja Kazimierza Sarbiewskiego.
W roku 1637 został sędzią grodzkim w Wilnie. Poeta zamieszkał w tym mieście wraz rodziną, tam też dokonał żywota w roku 1640.
Charakterystyka twórczości Daniela Naborowskiego
Daniel Naborowski to poeta i tłumacz o niemałym talencie, jednak twórczość poetycka była zawsze marginesem jego życiowej działalności. Zgodnie z tendencjami epoki prawie nie publikował swoich dzieł, więc większa część jego spuścizny literacka pozostała w rękopisach.
W poezji Naboroskiego dostrzegalny jest kryzys kultury polskiej XVII wieku, wyrażający się między innymi w świadomości, że poezja nie może wpływać na rzeczywistość. W jego twórczości przede wszystkim eksponuje się paradoksy istnienia.
Jego stosunek do doczesności wypływa w dużej mierze z wyznawanej wiary. Jako kalwin nie wierzy, by człowiek mógł przejść przez życie bez grzechu oraz w to, że zbawienie człowieka zależy jedynie od Bożej łaski, a nie ma nic wspólnego z dobrymi czy złymi czynami. Mimo iż w jego poezji wyraźnie obecny jest motyw vanitas, to trudno powiedzieć, że poeta całkowicie odrzuca świat. Skłonność ku „marnościom świata” jest, jak wszystko, dziełem Stwórcy, dlatego Naborowski w wierszu „Marność” proponuje postawę umiarkowaną, wyważoną:
„Miłujmy i żartujmy,
Żartujmy i miłujmy,
Lecz pobożnie, uczciwie,[...]” („Marność”)
Najważniejsze jest to by człowiek bał się Boga. Poeta przyjmuje wobec świata postawę bierną, uważa, że trzeba go przyjmować takim, jaki jest.
Miejscem, w którym Naborowski ujawnia swoją aktywność, jest przestrzeń kultury. Poeta w swojej twórczości poruszał się wyłącznie po zamkniętym kręgu kultury. W jego utworach odnajdziemy wiele aluzji do starożytnej poezji i mitologii, oraz tyle samo niezwykłych pomysłów. Władzą nad słowami poeta rekompensuje sobie brak władzy nad rzeczami. Naborowskiego z czystym sumieniem można nazwać wirtuozem słowa. Jednak poeta ma świadomość, że słowa fałszują świat. Próbując opisać różne zjawiska, poprzez ukazanie podobieństw, z reguły doprowadza do paradoksalnych konkluzji, które odzwierciedlają niepojętość wszelkiego istnienia. Erudycyjne popisy autora nie prowadzą do żadnych nowych wniosków.
Poeta posługiwał się niezwykle sprawnie formą poetycką. Jego wiersze zbudowane są w sposób niezwykle logiczny i uporządkowany. W jego twórczości odnajdziemy wiele ciekawych zabiegów na warstwie brzmieniowej wierszy. Naborowski stosuje bardzo kunsztowne instrumentacje głoskowe, często charakteryzujące się swoistą „geometrycznąścią”.
W późniejszy wieku Naborowski zwrócił ku środowisku szlacheckiemu. Zainteresował się jego sprawami i dążeniami. Do wierszy ziemiańskich zaliczamy takie utwory jak: „Votum” czy „Pieśń ad imitationem Horatiuszowej ody: << Beatus ille, qui procul negotiis>>. W tych utworach Naborowski posługuje się nieco innym stylem, bardziej przystającym do nowej tematyki. Tutaj poeta wyraża stanowe marzenia, dostrzegalna jest tu obecność mitu ziemiańskiego.
Naborowski pisał epitafia, treny, erotyki, fraszki, sięgał także po kunsztowne formy sonetu oraz echa. Stworzył też cykl panegirycznych listów poetyckich do Krzysztofa i Janusza Radziwiłłów. Tłumaczył z kilku języków: z łaciny, włoskiego, francuskiego i niemieckiego.
Przekłady:
„Sonety” Francesco Petrarca
„Tryumf miłości” Francesco Petrarca
„Tryumf wiary” Guillaume de Saluste Du Bartas
„Pieśni” Lobwasser
„Descriptio gentium” Maciej Kazimierz Sarbiewski.
Bibliografia
Czesław Hernas, Daniel Naborowski. Poezja jako harmonia sprzeczności, w: tegoż, Barok, pod red. K. Wyki, w serii: „Historia Literatury Polskiej”, Wyd. 4, PWN, Warszawa 1980.
Krzysztof Mrowcewicz, Starożytność-Oświecenie, wyd. 6, Wyd. Stentor, Warszawa 1999.
Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 1-7, Warszawa, 1995-1999.
Barok, pod red. Anny Skoczek, w serii: „Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach” t.3, Wyd. SMS, Bochnia 2003.