klp.plWiadomości wstępne
Poezja Twardowskiego pełna jest niezwykłych, często paradoskalnych, myśli, ujętych w prostą, ale niezwykle piękną poetycka formę, nie dziw że często zaczynają one żyć własnym życiem, tak jak sławna fraza :
Jan Twardowski urodził się 1 czerwca 1915 roku w Warszawie. Ojciec poety, również Jan, był absolwentem Szkoły Technicznej, pracował jako rachmistrz i mechanik na kolei, potem zawiadowca warsztatów parowozowych Warszawa Główna, w końcu radca w Ministerstwie Komunikacji. Natomiast matka Twardowskiego, Aniela z Komderskich, poświęciła się prowadzeniu domu i wychowywaniu czwórki dzieci, oprócz Jana, były jeszcze trzy jego siostry Maria, Halina oraz Lucyna. Przyszły poeta wychowywał się w Warszawie, ale wiele czasu spędzał również w Druchowie k. Płocka, majątku wuja, Wacława Komderskiego, prawdopodobnie tu mają swoje źródło duże zainteresowanie przyrodnicze oraz dobra znajomość wsi polskiej u Twardowskiego.
W 1922 roku mały Jan rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a od 1927 uczęszcza do Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie do klasy matematyczno-przyrodniczej. Od roku 1933 publikuje pierwsze wiersze i nowele w„Kuźnia Młodych” - międzyszkolnym piśmie młodzieżowym, gdzie również zaczyna prowadzić „Poradnik literacki”, drukuje recenzje i wywiady oraz nawiązuje szereg znajomości z utalentowanymi kolegami, m.in. z Kazimierzem Brandysem, Pawłem Hertzem, Janem Kottem, Tadeuszem Różewiczem. Z „Kuźnią młodych współpracował do 1937 roku. W 1936 roku złożył egzamin maturalny, poczym rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie napisał pracę magisterską poświęconą „Godzinie myśli” Juliusza Słowackiego pod kierunkiem prof. Wacława Borowego, którą obronił jednak dopiero po wojnie, w 1947.
W czasie wojny był żołnierzem AK, uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. W 1944 uczestniczy w walkach na Woli, zostaje ranny, tuła się po szpitalach, potem przedostaje się w okolice Kielc. 9 września 1945 roku umarł ojciec poety. Tego roku Twardowski podjął naukę na pierwszym, tajnym kursie Seminarium Duchownego w Warszawie. 4 lipca 1948 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Wacława Majewskiego. Następne trzy lata służy jako wikary na parafii w Żbikowie koło Pruszkowa. Rozpoczyna również prace jako katecheta w Państwowej Szkole Specjalnej dla dzieci upośledzonych oraz w szkole wiejskiej w Koszajcu.
W 1952 powraca do Warszawy, gdzie obejmuje katechezę w Gimnazjum im. A. Sowińskiego na Woli (uczył tam do 1956). Był wikarym w następujących kościołach: Św. Stanisława Kotki na Żoliborzu, Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Saskiej Kępie, Wszystkich Świętych przy ul. Grzybowskiej. Od 1956 roku pracuje w Pruszkowie, ponownie w szkole dla dzieci upośledzonych. Natomiast od 1960 roku mieszkał przy Klasztorze Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny Sióstr Wizytek w Warszawie, przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie aż do emerytury pełnił funkcję rektora. W tym czasie prowadzi również duszpasterstwo dla dzieci, poza tym jest spowiednikiem chorych w szpitalach. 7 lipca 1971 umiera matka poety.
Ksiądz Jan Twardowski odszedł 18 stycznia 2006. Zmarł po długiej chorobie, miał 90 lat.
Jan Twardowski pisał przez całe życie, ale jego twórczość została odkryta dość późno. Zaczynał swoją przygodę z literaturą w środowisku skupionym wokół „Kuźni Młodych”. Jego pierwsze próby poetyckie mają ślad wpływu Skamandra oraz Józefa Czechowicza. Swoje juvenalia publikuje w „Akancie”, „Locie” oraz „Kuźni Młodych”. W 1935 roku w przygotowanej przez Wacława Mrozowskiego „Antologii współczesnej poezji szkolnej” znajdują się trzy wiersze Twardowskiego: [„O dziwna moja tęsknoto...”], „Topiel”, „Wiersz do Cypriana Norwida”, a rok później zadebiutował tomikiem poetyckim pt. „Powrót Andersena”, wydanym w minimalnym nakładzie 40 egzemplarzy.
W okresie wojny publikał wiersze w prasie podziemnej, z tego okresu pochodzą takie utwory, jak „Matka Boska Powstańcza” oraz „Kolumna Zygmunta”. W roku 1946 rozpoczął współpracę z krakowskim „Tygodnikiem Powszechnym”, która była kontynuowana właściwie do końca dni poety. W tym czasie publikuje również wiersze w „Tygodniku Warszawskim”. W 1946 na łamach „Odry ukazuje się kilka wierszy poety, większość pod pseudonimem Antoni Derkacz. Sytuacja polityczna w kraju sprawia, że większość utworów pisanych w tym czasie trafia do szuflady. Wtedy prawdopodobnie stopniowo powstał tom „Znaki ufności”, wydany dopiero nakładem Znaku w roku 1970 w Krakowie.
W roku 1956 odbył się pierwszy wieczór poetycki księdza Twardowskiego. Zorganizował go w Laskach koło Warszawy Jerzy Zawieyski, który w tamtym okresie często odwiedzał autora „Powrotu Andersena”. W roku 1959 właśnie dzięki pomocy Zawieyskiego Twardowski po 22 latach przeżywa swój powtórny debiut, wydając tom pod prostym tytułem „Wiersze”. Twórczość księdza Jana tak długo nie widziała światła dziennego, nie tylko ze względu na niechęć władz państwowych do Kościoła, ale również dlatego, że sposób ujęcia niektórych zagadnień przez Twardowskiego nie zawsze musiał się podobać przedsoborowej cenzurze kościelnej. „Wiersze” zostały bardzo przychylnie przyjęte przez czytelników, natomiast krytyka zareagowała dość zdawkowo. Następny tom poety pojawił się dopiero po jedenastu latach, między innymi dzięki żywemu zainteresowaniu jego twórczością wśród badaczy ze środowiska Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Tak więc w 1970 nakładem Znaku ukazują się „Znaki ufności”, którym udało się zyskać dość duży rozgłos w prasie. Poeta odbył kilka podróży zagranicznych, był z odczytami w Szwajcarii, Austrii oraz Anglii. Od tego roku wiersze Twardowskiego są tłumaczone na wiele języków : albański, angielski, białoruski, czeski, esperanto, fiński, flamandzki, francuski, hebrajski, macedoński, niemiecki, rosyjski, słowacki, szwedzki, ukraiński, węgierski i włoski. Pojawiły się również pierwsze audycje radiowe z poetą. Rok 1970 przyniósł też początek przyjaźni z poetką, Anną Kamięńską.
W roku 1973 pojawia się w księgarniach prozatorski „Zeszyt w kratkę. Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi”. W roku 1978 poeta otrzymał nagrodę im. Brata Alberta, tego samego roku powstało pierwsze opracowanie naukowe jego twórczości, dokonane przez Marię Jasińską-Wojtkowską. Następne lata niosą ciągły wzrost popularności poety, co zaowocowało licznymi wydaniami jego twórczości. Dziś, jego książki należą do czołówki poetyckich bestsellerów, Twardowski jest chętnie wydawany, a przede wszystkim czytany.
W ciągu wielu lat jego twórczej pracy jego wiersze gościły na łamach wielu czasopism, poza „Tygodnikiem Powszechnym” drukowano go w „Akcencie”, „Kulturze”, „Liście”, „Literaturze”, „Nowych Książkach”, a także w piśmie „Poezja”, „Polonistyka”, „Przegląd Katolicki”, Twórczość”, „W Drodze”, „Więź” i w dzienniku „Rzeczpospolita”.
Twardowski jest w swym wywodzie poetyckim twórca bardzo konsekwentnym, przejawia się to między innymi w zadziwiającej jednorodności przekonań, duchowej zwartości i wyrazistości jego przekonań. W jego twórczości można odnaleźć bardzo wiele oryginalnych motywów, co świadczy o spójności konstrukcji pojęciowej. Podmiot w jego poezji bardzo często przyjmuje postawę poszukującą, cechuje go swoisty - dobroduszny i pełen nadziei – sceptycyzm. Poeta posługuje się paradoksem oraz „orzeźwiającym humorem”.
W jego poezji panuje Bóg na nowo objawiający się, przychodzący do człowieka poprzez uśmiech, dobroć i błogosławieństwo. „Twardowski okazuje się w swym pisarstwie rzecznikiem katolicyzmu przyjmującego ufnie świat i ludzi, jakimi są. Nie ma tu podziałów politycznych, nie istnieje ideologia, zawsze dzieląca ludzi przegrodami zbudowanymi z uprzedzeń – raczej przekonanie, że wobec Ojca wszyscy pozostajemy bezradni, bełkoczący swoje cząstkowe prawdy, obnażeni od niemowlęctwa aż po wiek starczy, spragnieni miłości.” (Sulikowski, 245) Najważniejszym tematem poezji Twardowkiego jest relacja „ja” do Chrystusa. Jego poezja jest niezwykłym świadectwem doświadczeń religijnych obejmujących całą rozciągłość czasową życia człowieka, wkraczających na wszystkie pola jego działania, od konfesjonału po chodnik.
Poezja Twardowskiego daleka jest od stawiania ogólnych diagnoz, skupia się raczej na szczegółowych wyznaniach. Wpływ na osobisty ton jego liryki miała bez wątpienia początkowa sytuacja Twardowskiego jako twórcy. Ze względu na polityczne okoliczności początków jego drogi poetyckiej, utwory jego trafiały głównie do szuflady, albo też były czytane niewielkiemu gronu przyjaciół.
Twardowski w swojej twórczości najczęściej mówi w pierwszej osobie liczby pojedynczej, dając poczucie, ze w jego wierszach naprawdę mówi poeta. To zjawisko było szczególnie widoczne u początków jego twórczości, kiedy to niektóre wiersze układały się w rodzaj autobiografii poetyckiej. Z czasem wizerunek podmiotu się uplastycznia, coraz wyraźniej widzimy go w kilku rolach: kapłana, nauczyciela, przewodnika duchowego, itd.
Wiele miejsca w poezji Twardowskiego zajmuje spotkanie z przyrodą, jego wiersze obfitują w wielość motywów ornitologicznych oraz botanicznych. Wiele w jego lirykach rozważań o wysłannikach Boga (aniołach), o obecności zmarłych, o świętych, szczególnie tych „małych”. Osobnym wyodrębniającym tematem jest twórczość poświęcona Maryi Pannie, w której rysuje się niezwykle osobista relacja między Matką Ludzi a podmiotem wierszy.
1937 „Powrót Andersena” (Warszawa)
1959 „Wiersze” (Poznań)
1970 „Znaki ufności” (Kraków)
1979 „Poezje wybrane” (Warszawa)
1980 „Niebieskie okulary (Kraków)
1982 „Rachunek dla dorosłego” (Warszawa)
1983 „Któryś stworzył jagody” (Kraków)
1985 „Rwane prosto z krzaka” (Warszawa, maszynopis powielony)
1986 „Nie przyszedłem pana nawracać” (Warszawa)
1986 „Na osiołku” (Lublin)
1989 „Sumienie ruszyło” (Warszawa)
1989 „Wiaro malutka. Wybór wierszy i wiersze najnowsze” (Kraków)
1990 „Stukam do nieba” (Warszawa)
1990 „Taka ludzka” (Poznań)
1990 „Sumienie ruszyło i nowe wiersze” (Warszawa)
1991 „Nie bój się kochać” (Szczecin)
1991 „Uśmiech Pana Boga. Wiersze ks. Jana Twardowskiego ilustrowane przez dzieci Podhala”
1992 „Nie martw się” (Szczecin)
1993 „Wiersze” (Białystok)
1993 „Słowik skowronek. Miniantologia ornitologiczna” (Toruń)
1993 „Wielkie i małe” (Poznań)
1993 „Krzyżyk na drogę” (Kraków)
1994 „Litania polska” (Kraków)
1994 „Trzeba iść dalej, czyli spacer biedronki” (Warszawa)
1995 „Sześć pór roku” (Kraków)
1995 „Miłość zdjęta z krzyża” (Poznań) - proza i wiersze
1996 „Rwane prosto z krzaka” (Warszawa),
1996 „Przed kapłaństwem klękam” (Warszawa)
1997 „Jak tęcza co sobą nie zajmuje miejsca” (Warszawa)
1997 „Po wszystkie dni” (Poznań) - wiersze i proza (tematyka eucharystyczna) - książka została wydana alfabetem Braille'a (Laski)
2000 „Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego” – wiersze i proza
POEZJA KAPŁAŃSKA – pojecie ukute przez krytykę w ostatnich dekadach XX wieku, w reakcji na coraz częstsze pojawianie się poetów w sutannach. Za poruszyciela tego nurtu uważa się księdza Jana Twardowskiego. Nie jest to jednak najtrafniejsze pojęcie, gdyż z góry założono, że twórczość tego nurtu musi mieć charakter religijny, co nie zawsze pokrywa się z praktyką. W tym sensie jest to termin sztuczny, dlatego proponowane jest zawężenia tego nurtu do twórczości, w której kapłaństwo pojawia się bezpośrednio w formie podmiotu-kapłana, tak jak dzieje się to właśnie u Twardowskiego.
Bibliografia
1. Marek Karwala, Metafizyka oczywistości. O poezji ks. Jana Twardowskiego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1996.
2. Andrzej Sulikowski, Liryczne „ja” księdza Twardowskiego, w: Jan Twardowski, Przezroczystość. Wybór wierszy, Znak, Kraków 2001.
3. Andrzej Sulikowski, Świat poetycki Księdza Jana Twardowskiego, Wydaw. KUL, Lublin 1995.
4. Kazimierz Nowosielski, W poszukiwaniu „znaków nadziei” (O poezji ks. Jana Twardowskiego), w: tegoż, Troska i czas. Szkice o poezji i przemijaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001.
5. Stanisław Grabowski, x. Jan Twardowski. Szkice o poecie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1999.
„Wiersze to jeszcze jeden sposób mówienia do drugiego człowieka – i do samego siebie. Są tacy, co uważają, że człowiek, który je tworzy, szuka własnych przeżyć. Czy o to tylko chodzi? Wydaje się, że powinien odnajdywać prawdę, która go przerasta, tę, która stale się mu wymyka, Prawda ta jest tak obszerna, że chociaż było tylu wspaniałych poetów, wciąż pojawiają się nowi i podejmują jeszcze raz ten sam trud.”Niedawno zmarły ksiądz Jan Twardowski jest zaliczany do najwybitniejszy poetów współczesnych. Poezja Twardowskiego długo czekała na przychylne okoliczności, by mogła ujrzeć światło dzienne. Jednak gdy to już się stało, jej obecność na polskim rynku literackim okazała się olbrzymim sukcesem. Twórczość księdza Jana przyciąga rzesze czytelników swoją prostotą, pogodą, szczerością i humorem, emanującą z niej głębią autentycznego, religijnego przeżycia. Niewątpliwie ma duży wpływ na kształtowanie się współczesnej duchowości, często jest używana jako materiał pomocniczy na lekcjach religii, cytowana przez kapłanów w kazaniach.
„Boże, po stokroć święty, mocny i uśmiechnięty –Charakter i tematyka jego poezji są ściśle związane z posługa kapłańską, jaką Twardowski pełnił przez wiele lat w kościołach, szpitalach i szkołach. Jego poezja niesie pocieszenie i nadzieje, dając wykład pogodnej teologii. Choć najważniejszym tematem tej twórczości jest relacja między człowiekiem a Chrystusem, to zatopienie w tej poezji w codzienności człowieka współczesnego sprawia, że po tomy księdza Jana sięgają również niewierzący.
Iżeś stworzył papugę, zaskrońca, zebrę pręgowaną – [...]
dzisiaj, gdy mi tak smutno i duszno, ciemno –
uśmiechnij się nade mną”
Poezja Twardowskiego pełna jest niezwykłych, często paradoskalnych, myśli, ujętych w prostą, ale niezwykle piękną poetycka formę, nie dziw że często zaczynają one żyć własnym życiem, tak jak sławna fraza :
„Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą...”Twardowski jest laureatem wielu nagród m.in. Ikara (2000; za "wyjątkową we współczesnej literaturze, pełną głęboko humanistycznych treści poezję, przemawiającą do każdego i za fenomen popularności szczególnie wśród młodzieży") oraz Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury (2001).
Jan Twardowski - życiorys
Jan Twardowski urodził się 1 czerwca 1915 roku w Warszawie. Ojciec poety, również Jan, był absolwentem Szkoły Technicznej, pracował jako rachmistrz i mechanik na kolei, potem zawiadowca warsztatów parowozowych Warszawa Główna, w końcu radca w Ministerstwie Komunikacji. Natomiast matka Twardowskiego, Aniela z Komderskich, poświęciła się prowadzeniu domu i wychowywaniu czwórki dzieci, oprócz Jana, były jeszcze trzy jego siostry Maria, Halina oraz Lucyna. Przyszły poeta wychowywał się w Warszawie, ale wiele czasu spędzał również w Druchowie k. Płocka, majątku wuja, Wacława Komderskiego, prawdopodobnie tu mają swoje źródło duże zainteresowanie przyrodnicze oraz dobra znajomość wsi polskiej u Twardowskiego.
W 1922 roku mały Jan rozpoczął naukę w szkole podstawowej, a od 1927 uczęszcza do Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie do klasy matematyczno-przyrodniczej. Od roku 1933 publikuje pierwsze wiersze i nowele w„Kuźnia Młodych” - międzyszkolnym piśmie młodzieżowym, gdzie również zaczyna prowadzić „Poradnik literacki”, drukuje recenzje i wywiady oraz nawiązuje szereg znajomości z utalentowanymi kolegami, m.in. z Kazimierzem Brandysem, Pawłem Hertzem, Janem Kottem, Tadeuszem Różewiczem. Z „Kuźnią młodych współpracował do 1937 roku. W 1936 roku złożył egzamin maturalny, poczym rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie napisał pracę magisterską poświęconą „Godzinie myśli” Juliusza Słowackiego pod kierunkiem prof. Wacława Borowego, którą obronił jednak dopiero po wojnie, w 1947.
W czasie wojny był żołnierzem AK, uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. W 1944 uczestniczy w walkach na Woli, zostaje ranny, tuła się po szpitalach, potem przedostaje się w okolice Kielc. 9 września 1945 roku umarł ojciec poety. Tego roku Twardowski podjął naukę na pierwszym, tajnym kursie Seminarium Duchownego w Warszawie. 4 lipca 1948 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Wacława Majewskiego. Następne trzy lata służy jako wikary na parafii w Żbikowie koło Pruszkowa. Rozpoczyna również prace jako katecheta w Państwowej Szkole Specjalnej dla dzieci upośledzonych oraz w szkole wiejskiej w Koszajcu.
W 1952 powraca do Warszawy, gdzie obejmuje katechezę w Gimnazjum im. A. Sowińskiego na Woli (uczył tam do 1956). Był wikarym w następujących kościołach: Św. Stanisława Kotki na Żoliborzu, Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Saskiej Kępie, Wszystkich Świętych przy ul. Grzybowskiej. Od 1956 roku pracuje w Pruszkowie, ponownie w szkole dla dzieci upośledzonych. Natomiast od 1960 roku mieszkał przy Klasztorze Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny Sióstr Wizytek w Warszawie, przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie aż do emerytury pełnił funkcję rektora. W tym czasie prowadzi również duszpasterstwo dla dzieci, poza tym jest spowiednikiem chorych w szpitalach. 7 lipca 1971 umiera matka poety.
Ksiądz Jan Twardowski odszedł 18 stycznia 2006. Zmarł po długiej chorobie, miał 90 lat.
Dzieje twórczości Jana Twardowskiego
Jan Twardowski pisał przez całe życie, ale jego twórczość została odkryta dość późno. Zaczynał swoją przygodę z literaturą w środowisku skupionym wokół „Kuźni Młodych”. Jego pierwsze próby poetyckie mają ślad wpływu Skamandra oraz Józefa Czechowicza. Swoje juvenalia publikuje w „Akancie”, „Locie” oraz „Kuźni Młodych”. W 1935 roku w przygotowanej przez Wacława Mrozowskiego „Antologii współczesnej poezji szkolnej” znajdują się trzy wiersze Twardowskiego: [„O dziwna moja tęsknoto...”], „Topiel”, „Wiersz do Cypriana Norwida”, a rok później zadebiutował tomikiem poetyckim pt. „Powrót Andersena”, wydanym w minimalnym nakładzie 40 egzemplarzy.
W okresie wojny publikał wiersze w prasie podziemnej, z tego okresu pochodzą takie utwory, jak „Matka Boska Powstańcza” oraz „Kolumna Zygmunta”. W roku 1946 rozpoczął współpracę z krakowskim „Tygodnikiem Powszechnym”, która była kontynuowana właściwie do końca dni poety. W tym czasie publikuje również wiersze w „Tygodniku Warszawskim”. W 1946 na łamach „Odry ukazuje się kilka wierszy poety, większość pod pseudonimem Antoni Derkacz. Sytuacja polityczna w kraju sprawia, że większość utworów pisanych w tym czasie trafia do szuflady. Wtedy prawdopodobnie stopniowo powstał tom „Znaki ufności”, wydany dopiero nakładem Znaku w roku 1970 w Krakowie.
W roku 1956 odbył się pierwszy wieczór poetycki księdza Twardowskiego. Zorganizował go w Laskach koło Warszawy Jerzy Zawieyski, który w tamtym okresie często odwiedzał autora „Powrotu Andersena”. W roku 1959 właśnie dzięki pomocy Zawieyskiego Twardowski po 22 latach przeżywa swój powtórny debiut, wydając tom pod prostym tytułem „Wiersze”. Twórczość księdza Jana tak długo nie widziała światła dziennego, nie tylko ze względu na niechęć władz państwowych do Kościoła, ale również dlatego, że sposób ujęcia niektórych zagadnień przez Twardowskiego nie zawsze musiał się podobać przedsoborowej cenzurze kościelnej. „Wiersze” zostały bardzo przychylnie przyjęte przez czytelników, natomiast krytyka zareagowała dość zdawkowo. Następny tom poety pojawił się dopiero po jedenastu latach, między innymi dzięki żywemu zainteresowaniu jego twórczością wśród badaczy ze środowiska Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Tak więc w 1970 nakładem Znaku ukazują się „Znaki ufności”, którym udało się zyskać dość duży rozgłos w prasie. Poeta odbył kilka podróży zagranicznych, był z odczytami w Szwajcarii, Austrii oraz Anglii. Od tego roku wiersze Twardowskiego są tłumaczone na wiele języków : albański, angielski, białoruski, czeski, esperanto, fiński, flamandzki, francuski, hebrajski, macedoński, niemiecki, rosyjski, słowacki, szwedzki, ukraiński, węgierski i włoski. Pojawiły się również pierwsze audycje radiowe z poetą. Rok 1970 przyniósł też początek przyjaźni z poetką, Anną Kamięńską.
W roku 1973 pojawia się w księgarniach prozatorski „Zeszyt w kratkę. Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi”. W roku 1978 poeta otrzymał nagrodę im. Brata Alberta, tego samego roku powstało pierwsze opracowanie naukowe jego twórczości, dokonane przez Marię Jasińską-Wojtkowską. Następne lata niosą ciągły wzrost popularności poety, co zaowocowało licznymi wydaniami jego twórczości. Dziś, jego książki należą do czołówki poetyckich bestsellerów, Twardowski jest chętnie wydawany, a przede wszystkim czytany.
W ciągu wielu lat jego twórczej pracy jego wiersze gościły na łamach wielu czasopism, poza „Tygodnikiem Powszechnym” drukowano go w „Akcencie”, „Kulturze”, „Liście”, „Literaturze”, „Nowych Książkach”, a także w piśmie „Poezja”, „Polonistyka”, „Przegląd Katolicki”, Twórczość”, „W Drodze”, „Więź” i w dzienniku „Rzeczpospolita”.
Liryka
Twardowski jest w swym wywodzie poetyckim twórca bardzo konsekwentnym, przejawia się to między innymi w zadziwiającej jednorodności przekonań, duchowej zwartości i wyrazistości jego przekonań. W jego twórczości można odnaleźć bardzo wiele oryginalnych motywów, co świadczy o spójności konstrukcji pojęciowej. Podmiot w jego poezji bardzo często przyjmuje postawę poszukującą, cechuje go swoisty - dobroduszny i pełen nadziei – sceptycyzm. Poeta posługuje się paradoksem oraz „orzeźwiającym humorem”.
W jego poezji panuje Bóg na nowo objawiający się, przychodzący do człowieka poprzez uśmiech, dobroć i błogosławieństwo. „Twardowski okazuje się w swym pisarstwie rzecznikiem katolicyzmu przyjmującego ufnie świat i ludzi, jakimi są. Nie ma tu podziałów politycznych, nie istnieje ideologia, zawsze dzieląca ludzi przegrodami zbudowanymi z uprzedzeń – raczej przekonanie, że wobec Ojca wszyscy pozostajemy bezradni, bełkoczący swoje cząstkowe prawdy, obnażeni od niemowlęctwa aż po wiek starczy, spragnieni miłości.” (Sulikowski, 245) Najważniejszym tematem poezji Twardowkiego jest relacja „ja” do Chrystusa. Jego poezja jest niezwykłym świadectwem doświadczeń religijnych obejmujących całą rozciągłość czasową życia człowieka, wkraczających na wszystkie pola jego działania, od konfesjonału po chodnik.
Poezja Twardowskiego daleka jest od stawiania ogólnych diagnoz, skupia się raczej na szczegółowych wyznaniach. Wpływ na osobisty ton jego liryki miała bez wątpienia początkowa sytuacja Twardowskiego jako twórcy. Ze względu na polityczne okoliczności początków jego drogi poetyckiej, utwory jego trafiały głównie do szuflady, albo też były czytane niewielkiemu gronu przyjaciół.
Twardowski w swojej twórczości najczęściej mówi w pierwszej osobie liczby pojedynczej, dając poczucie, ze w jego wierszach naprawdę mówi poeta. To zjawisko było szczególnie widoczne u początków jego twórczości, kiedy to niektóre wiersze układały się w rodzaj autobiografii poetyckiej. Z czasem wizerunek podmiotu się uplastycznia, coraz wyraźniej widzimy go w kilku rolach: kapłana, nauczyciela, przewodnika duchowego, itd.
Wiele miejsca w poezji Twardowskiego zajmuje spotkanie z przyrodą, jego wiersze obfitują w wielość motywów ornitologicznych oraz botanicznych. Wiele w jego lirykach rozważań o wysłannikach Boga (aniołach), o obecności zmarłych, o świętych, szczególnie tych „małych”. Osobnym wyodrębniającym tematem jest twórczość poświęcona Maryi Pannie, w której rysuje się niezwykle osobista relacja między Matką Ludzi a podmiotem wierszy.
Wykaz publikacji
1937 „Powrót Andersena” (Warszawa)
1959 „Wiersze” (Poznań)
1970 „Znaki ufności” (Kraków)
1979 „Poezje wybrane” (Warszawa)
1980 „Niebieskie okulary (Kraków)
1982 „Rachunek dla dorosłego” (Warszawa)
1983 „Któryś stworzył jagody” (Kraków)
1985 „Rwane prosto z krzaka” (Warszawa, maszynopis powielony)
1986 „Nie przyszedłem pana nawracać” (Warszawa)
1986 „Na osiołku” (Lublin)
1989 „Sumienie ruszyło” (Warszawa)
1989 „Wiaro malutka. Wybór wierszy i wiersze najnowsze” (Kraków)
1990 „Stukam do nieba” (Warszawa)
1990 „Taka ludzka” (Poznań)
1990 „Sumienie ruszyło i nowe wiersze” (Warszawa)
1991 „Nie bój się kochać” (Szczecin)
1991 „Uśmiech Pana Boga. Wiersze ks. Jana Twardowskiego ilustrowane przez dzieci Podhala”
1992 „Nie martw się” (Szczecin)
1993 „Wiersze” (Białystok)
1993 „Słowik skowronek. Miniantologia ornitologiczna” (Toruń)
1993 „Wielkie i małe” (Poznań)
1993 „Krzyżyk na drogę” (Kraków)
1994 „Litania polska” (Kraków)
1994 „Trzeba iść dalej, czyli spacer biedronki” (Warszawa)
1995 „Sześć pór roku” (Kraków)
1995 „Miłość zdjęta z krzyża” (Poznań) - proza i wiersze
1996 „Rwane prosto z krzaka” (Warszawa),
1996 „Przed kapłaństwem klękam” (Warszawa)
1997 „Jak tęcza co sobą nie zajmuje miejsca” (Warszawa)
1997 „Po wszystkie dni” (Poznań) - wiersze i proza (tematyka eucharystyczna) - książka została wydana alfabetem Braille'a (Laski)
2000 „Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego” – wiersze i proza
ważne pojęcia
POEZJA KAPŁAŃSKA – pojecie ukute przez krytykę w ostatnich dekadach XX wieku, w reakcji na coraz częstsze pojawianie się poetów w sutannach. Za poruszyciela tego nurtu uważa się księdza Jana Twardowskiego. Nie jest to jednak najtrafniejsze pojęcie, gdyż z góry założono, że twórczość tego nurtu musi mieć charakter religijny, co nie zawsze pokrywa się z praktyką. W tym sensie jest to termin sztuczny, dlatego proponowane jest zawężenia tego nurtu do twórczości, w której kapłaństwo pojawia się bezpośrednio w formie podmiotu-kapłana, tak jak dzieje się to właśnie u Twardowskiego.
Bibliografia
1. Marek Karwala, Metafizyka oczywistości. O poezji ks. Jana Twardowskiego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1996.
2. Andrzej Sulikowski, Liryczne „ja” księdza Twardowskiego, w: Jan Twardowski, Przezroczystość. Wybór wierszy, Znak, Kraków 2001.
3. Andrzej Sulikowski, Świat poetycki Księdza Jana Twardowskiego, Wydaw. KUL, Lublin 1995.
4. Kazimierz Nowosielski, W poszukiwaniu „znaków nadziei” (O poezji ks. Jana Twardowskiego), w: tegoż, Troska i czas. Szkice o poezji i przemijaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001.
5. Stanisław Grabowski, x. Jan Twardowski. Szkice o poecie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1999.