Mikołaj Doświadczyński na wyspie Nipu - utopia w utworze

Druga księga powieści, zawierająca opis pobytu Mikołaja Doświadczyńskiego na wyspie Nipu, posiada wszystkie cechy gatunku literackiego zwanego utopią. Gatunek ten wywodzi się jeszcze z czasów starożytnych, w których najsłynniejszym przykładem utopi jest opis doskonałego państwa zawarty w Państwie Platona.

Nowożytna utopia narodziła się w okresie Odrodzenia. Dziełem, które zapoczątkowało ten typ literatury jest Utopia (1516) Tomasza Morusa. Tytuł utworu, pochodzący z greckiego i znaczący tyle, co „Nigdzie”, kraj w rzeczywistości nieistniejący, stał się nazwą gatunkową. XVIII wiek był czasem niezwykłej popularności tego typu literatury. Osiemnastowieczne utopie najczęściej przybierały kształt relacji podróżniczej do nieistniejących krain, przeważnie umieszczonych na wyspach. Jak widać w tym względzie Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki w pełni spełniają ten wymóg gatunkowy. Mimo wielu starań badacze literatury nie odkryli miejsca, które można by identyfikować jako wyspę Nipu. Z powieści wiemy tylko, że znajduje się ona pięć dni rogi od wybrzeża Meksyku.



Oświeceniowe utopie miały jednak nieco inny charakter niż utopie szesnasto- czy siedemnastowieczne. Te ostatnie były przede wszystkim utopiami politycznymi, które w osiemnastym wieku zamieniono na utopie „edukacyjne”. Głównym celem pobytu Mikołaja na wyspie jest jego reedukacja, poznanie praw rządzących idealnym państwem jest tylko jej elementem. Zresztą od razu trzeba zaznaczyć, że na Nipu właściwie nie ma żadnego ustroju politycznego, jedyną uznawaną zwierzchnością jest zwierzchność rodziców nad dziećmi. U Nipuanów istnieje co prawda rada starszych, ale zajmuje się ona jedynie rozstrzyganiem niezwykle rzadkich i bardzo kulturalnych sporów.



Druga księga Doświadczyńskiego oparta została na popularnym schemacie ucznia i mistrza. To Xaoo pokazuje i tłumaczy Mikołajowi całkiem nowy dla niego świat. Poza tym mistrz przeprowadza krytykę europejskiej rzeczywistości. Może tego dokonać dzięki swojej dociekliwości, która każe Mikołajowi opowiedzieć w prostym języku Nipuanów o pełnej przepychu i zbytku Europie.

W utopii nipuańskiej ukrył Krasicki własny, inspirowany przede wszystkim koncepcjami Russowskimi, ideał społeczeństwa nie skażonego destrukcyjnymi wpływami cywilizacji, ideał postulujący zgodność między istotą człowieka i jej uzewnętrznieniem. Ten wzorzec służy Krasickiemu jako zasadnicze oparcie w krytyce zwyrodniałych form społecznych i konstruowaniu programu pozytywnego. (Klimowicz, Oświecenie, s. 185)

strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 - 

  Dowiedz się więcej