Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
„Człowiek – igrzysko Boże” to wiersz pochodzący z „Ogrodu nieplewionego”, wpisujący się w serię wierszy rozważających miejsce człowieka w świecie i jego los.

Tytuł wiersza uprzedza, że w utworze człowiek postrzegany jest jako istota podległa siłom wyższy, biorąca udział w walce, w zmaganiach. Jest to jedno z wielu porównań, jakie Potocki skonstruował, by pokazać marność ludzkiego żywota. Inne to np. porównanie człowieka do bańki na wodzie:

„Ale najpodobniejszy człek do bańki owej,
Która na wodzie z kropli rodzi się deszczowej:
Zniknie zaraz, ledwie co da się widzieć okiem,” („Człowiek bańka na wodzie”).
W innym miejscu poeta nazywa świat drzewem, a człowieka drwami. Każde takie porównanie służy ukazaniu zbliżającego się nieubłagalnie końca, do którego należy być zawsze przygotowanym. Podobnie jest i w tym wierszu.

Mamy tu do czynienia z liryką inwokacyjną. Bezpośredni zwrot do odbiorcy, sprzyja praktykom dydaktycznym. Tutaj adresatem są ludzie w ogóle, mimo że jedyny zwrot bezpośredni pada w kierunku niewiast:
„Pamiętajcie niewiasty na rajskiego węża”
O was się naprzód kusił.[...]”
Warto zaznaczyć, że Potocki w swojej twórczość poświęcił dość dużo miejsca kobietom, często drwiąc sobie niemiłosiernie z ich głupoty, chciwości, rozpusty. Nie należy ulegać jednak złudzeniu, ze poeta miał negatywny stosunek do płci pięknej. Taki obraz kobiety jest w dużej mierze skutkiem ówczesnych konwencji i stereotypów. W dorobku poety znajdziemy również wiele utworów wychwalających zalety kobiet.

Podmiot wiersza jawi się jako moralizator i mędrzec. W długim wywodzie o porządku świata ujawnia się bezpośrednio tylko dwa razy: w wyznaniu: „Statek w ludziach kocham[...] oraz w końcowej przestrodze. Występuje tutaj w roli autorytety, który podpowiada innym, jak żyć.

„Człowiek – igrzysko Boże” to wiersz stychiczny napisany trzynastozgłoskowcem (7+6), rymy parzyste, półtorazgłoskowe, dokładne. Utwór zaczyna się w sposób dość częsty dla tego poety. Zostaje postawione pytanie: „Co jest świat?”, następnie: „A ludzie, co są?”. Pada arbitralna odpowiedź, że świat to szachownica, a ludzie to szachy. Reszta wywodu poprowadzona jest zgodnie z tą analogią. Otóż za stołem siada dwóch graczy: anioł i diabeł, to oni władają losem człowieka. W rozgrywce ważną rolę odgrywa „nieproszona fortuna”, człowiek jest jakby jej zakładnikiem. Dalej poeta przedstawia kolejne figury – typy ludzkie, jedne są stateczne, inne wściekłe, itd.. Tak, jak szachowe pionki, człowiek często zmienia swoją pozycję, ale nie może wyjść poza pewien ustalony porządek.

Ludzkie losy są różne, najważniejsze jest jednak to by człowiek zakończył swój żywot na białym polu, czyli będąc bez grzechu:
„Bóg z nieba spektatorem oraz tej gry sędzią,
Własne sumnienie świadkiem; kto upadnie piędzią
Z niechcenia, ratować go święty anioł zdole,
Ale kto na czarne gwałtem ciągnie pole,
Kto śmierci w gardło lezie, nie chce powstać z grzechu,
Wiecznie ginie [...]
Jak wynika z powyższego cytatu zgodnie z nauką „Pisma Świętego” w walce o życie wieczne, liczy się również ludzka wola. Przywoływany jest znany motyw życia jako bojowania, a człowieka jako żołnierza. Człowiek musi być bojownikiem, by walczyć o swój przyszły los, by nie sprowadzić na siebie wiecznego potępienia.

Zwróćmy uwagę, że wartość tego utworu nie zamyka się w dość oczywistej wymowie, ale właśnie w ciekawym wykorzystaniu obiegowego motywu: świata-szachownicy oraz człowieka-żołnierza, oraz interesujących zestawieniach słownych, takich jak: „Prosto idą prostacy”, „czarny czart”, itp.



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Veto albo nie pozwalam - analiza i interpretacja
2  Człowiek - analiza i interpretacja
3  Transakcja wojny chocimskiej – omówienie