klp.plGeneza powstania „Pamięci i tożsamości”
W 1993 roku w Castel Gandolfo doszło do spotkania Jana Pawła II z księdzem Józefem Tischnerem i Krzysztofem Michalskim, filozofami i założycielami Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Naukowcy odbyli z papieżem szereg rozmów, których głównym tematem była analiza dwóch systemów, które wpłynęły na kształtowanie się dziejów XX wieku – nazizmu i komunizmu. Rozmowy te zostały wówczas spisane i zainspirowały papieża do napisania książki, w której zawarł refleksje nad obecnymi zjawiskami, odnosząc je do czasów minionych. Swoje przemyślenia wzbogacił o takie zagadnienia jak: ojczyzna, patriotyzm, wolność, demokracja, uznając, że są one niezwykle ważne dla dalszych losów ludzkości, wkraczającej w trzecie tysiąclecie.
Przy redagowaniu „Pamięci i tożsamości” zachowana została forma konwersacji, dzięki której dzieło zyskało charakter swobodnej, przyjacielskiej rozmowy. Pytania, zamieszczone na wstępie każdego rozdziału, zostały dodane przed redakcję. Książka ukazała się po raz pierwszy we Włoszech 23 lutego 2005 roku, na kilka tygodni przed śmiercią Ojca Świętego. W Polsce została wydana 14 marca 2005 roku. Jest ostatnim dziełem Jana Pawła II.
Interpretacja tytułu utworu „Pamięć i tożsamość”
Pełne zrozumienie znaczenia tytułu dzieła Jana Pawła II ułatwiają zacytowane przez niego słowa francuskiego filozofa Paula Ricouera:
„Pamięć jest tą siłą, która tworzy tożsamość istnień ludzkich, zarówno na płaszczyźnie osobowej, jak i zbiorowej. Przez pamięć bowiem w psychice osoby tworzy się poniekąd i krystalizuje poczucie tożsamości”.
Dzieło Ojca Świętego porusza ważne zagadnienia pamięci i tożsamości, zarówno w kwestii przynależności do danej społeczności, narodu, jak i wartości duchowych. Odszukanie własnej tożsamości możliwe jest wyłącznie poprzez pamięć o dziejach minionych i dotarcie do źródeł. Z pojęciem tożsamości narodowej wiążą się również takie hasła, jak: wolność, ojczyzna, patriotyzm. Tożsamość duchowa jest możliwa do odnalezienia poprzez „żywą” pamięć o miłosierdziu Boga. Ową „żywą” pamięcią jest Kościół, który poprzez celebrację Eucharystii przywołuje pamięć o Chrystusie, jego zbawczej misji, a to z kolei umożliwia każdemu chrześcijaninowi odnalezienie własnej tożsamości duchowej.
Wykorzystanie tych dwóch pojęć – pamięci i tożsamości – w tytule dzieła wskazuje na to, jak ważne powinny być to zagadnienia w życiu człowieka, stojącego u progu trzeciego tysiąclecia. Właśnie do tych ludzi, którzy nadal pamiętają bądź poznali z różnych przekazów historycznych zło XX wieku i wkraczają w nowy XXI wiek, skierowane jest dzieło Ojca Świętego. Sposobem na odnalezienie własnej tożsamości są spotkania z Bogiem i świadome uczestnictwo w Ewangelizacji, do czego nieustannie zachęca autor dzieła.
Problematyka „Pamięci i tożsamości”
Głównym tematem filozoficznych rozważań i refleksji w dziele Jana Pawła II jest człowiek, który stoi u progu trzeciego tysiąclecia i poszukuje swej tożsamości narodowej, społecznej oraz duchowej. Ojciec Święty porusza tak istotne kwestie, jak: wolność, patriotyzm, ojczyzna, naród, historia, koegzystencja dobra i zła w obliczu tragicznych wydarzeń XX wieku, prowadząc w ten sposób jednostkę ku Stwórcy i właściwemu zachowaniu „żywej pamięci”, która jest drogą ku odnalezieniu własnej tożsamości.
Jan Paweł II dokonuje również krytycznej analizy nazizmu i komunizmu, a dzieje narodów postrzega jako historię zbawienia. Wskazuje zagrożenia, wynikające z dynamicznego rozwoju cywilizacji i gwałtownie następujących przemian kulturowych, które na nowo definiują pojęcie wolności człowieka. Podstawowym problemem jest tu upadek moralności społeczeństw XX wieku. Papież nawołuje do odpowiedzialności za wolność, którą zyskali ludzie i narody po upadku komunizmu. Uczy również czy powinien być prawdziwy patriotyzm. Budowanie chrześcijańskiej tradycji opiera przede wszystkim na powrocie do Źródła, jakim jest Chrystus i tylko odpowiednia celebracja Eucharystii może doprowadzić człowieka do odnalezienia swojej tożsamości.
„Pamięć i tożsamość” przekazuje treści uniwersalne, choć Ojciec Święty w dużej mierze oparł swoje przemyślenia na własnych doświadczeniach i historii swojej ojczyzny.
Podstawowe słowa-klucze w „Pamięci i tożsamości” Jana Pawła II
Ojczyzna
Pod pojęciem ojczyzny należy rozumieć zasób dóbr, które otrzymaliśmy po naszych przodkach, czyli ojcach. Jest więc dziedzictwem i jednocześnie stanem posiadania, nie tylko w znaczeniu terytorialnym, ale również pod względem wartości i treści kulturowych. W słowie tym jednoczą się treści materialne i duchowe, przekazywane za pośrednictwem matki – stąd pojęcie „ojczyzna-matka”. Ojczyzna jest więc stanem posiadania. Ewangelia nadała nowe znaczenie dla pojmowania słowa „ojczyzna”. Tu również oznacza ona dziedzictwo Boga-Ojca, które zostało przekazane ludziom za pośrednictwem Chrystusa i jego zbawczej misji, zapowiadającej życie wieczne. W ten sposób ojcowizna zyskała wymiar wieczny i jest bezpośrednio związana z kulturą chrześcijańską. Ojczyzna doczesna, której gotowość służenia powinien wykazywać każdy, jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli i jednocześnie ogromnym obowiązkiem.
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Autor: