klp.plStanisław Grochowiak jest uważany za najważniejszego przedstawiciela tak zwanego pokolenia „Współczesności”, czyli młodych twórców, którzy debiutowali na łamach tego czasopisma po 1956 roku.
Jego kariera rozwijała się znakomicie. Popularnością dorównywał takim poetom jak Miron Białoszewski czy Zbigniew Herbert. Z czasem jednak początkowy sukces stał się jego przekleństwem. Popadł w chorobę alkoholową, która mocno odcisnęła się nie tylko w życiu prywatnym, ale i twórczości poetyckiej.
Pod koniec swojego zaledwie czterdziestodwuletniego życia stał się artystą zapomnianym, a nawet bojkotowanym przez nowe pokolenie poetów. Jednak wciąż uważa się go za jednego z najważniejszych poetów okresu „odwilży”, a także czołowego przedstawiciela polskiego turpizmu i groteski.
Stanisław Grochowiak urodził się 24 stycznia 1934 roku w Lesznie Wielkopolskim. Przez pierwsze dwadzieścia lat swojego życia mieszkał i uczył się w tym mieście. Wyjątkiem był czas okupacji, który rodzina Grochowiaków spędziła w Warszawie oraz krótki okres nieukończonych studiów polonistycznych w Poznaniu.
W 1953 roku przeprowadził się do Wrocławia, skąd dostał ofertę pracy w „Tygodniku Katolickim”. Po dwóch latach spędzonych na Dolnym Śląsku powrócił do Warszawy, gdzie związał się najpierw z Instytutem Wydawniczym PAX, a następnie współredagował takie czasopisma jak „Za i Przeciw” (w 1957 roku), „Współczesność” (od 1956 do 1960 roku), „Nowa Kultura” (od 1961 do 1963 roku), „Kultura” (od 1963 do 1970 roku), „Poezja” (od 1972 do 1975 roku) i „Miesięcznik Literacki” (od 1975 do śmierci).
Po swoim głośnym debiucie literackim w 1956 roku zaliczono go do tak zwanego pokolenia „Współczesności” (poza Grochowiakiem zalicza się do niego między innymi Andrzeja Bursę, Ernesta Brylla, Marka Hłaskę, Jerzego Harasymowicza, Ireneusza Iredyńskiego, Marka Nowakowskiego, Władysława Terleckiego i Edwarda Stachurę). Pierwszy tomik poezji artysty nosił tytuł Ballada rycerska. Krytyka uznała wydawnictwo za jeden z najważniejszych debiutów czasu „odwilży”, umieszczając Grochowiaka obok takich twórców jak Zbigniew Herbert czy Miron Białoszewski.
Już w pierwszym tomiku poetyckim znalazły się utwory, które do dziś uważa się za jedne z najlepszych w dorobku artysty. Wśród wierszy z Ballady rycerskiej można znaleźć chociażby: Świętego Szymona Słupnika, Don Kiszota czy Verlaine’a. Debiutancki zbiór ujawnił jedną z cech charakterystycznych całej późniejszej twórczości Grochowiaka, mianowicie inspirację kulturą francuską, barokiem i średniowieczem. Można się w nich dopatrzyć elementów turpistycznych. Również w 1956 roku, nieco wcześniej niż Ballada rycerska na rynku pojawiła się pierwsza powieść artysty – Plebania z magnoliami, którą można był zaliczyć do nurtu tak zwanej powieści produkcyjnej.
Grochowiak zrezygnował jednak z pisania prozy w 1965 roku, kiedy ukończył trzydzieści lat. Skupił się wówczas na poezji i dramatach. Kolejne tomy wierszy – Menuet z pogrzebaczem (z 1958 roku), Rozbieranie do snu (z 1959 roku) i Agresty (z 1963 roku) uważa się za wyznaczające w twórczości poety okres fascynacji turpizmem i groteską. Kolejne tomiki – Kanon (z 1965 roku) i Nie było lata (z 1969 roku) z kolei stanowią zwrot poety w stronę klasyczności.
Ostatni etap twórczości artysty to takie zbiory jak: Polowanie na cietrzewie (z 1972 roku), Bilard (z 1975 roku) i Haiku Images (z 1975 roku). Powszechnie uznano je za gorsze od poprzednich. Duży wpływ na ich kształt miały problemy materialne poety, a także przewlekła choroba alkoholowa. Przyczyniło się to do tego, że pisarz za życia stał się zapomniany. Sytuacja trwała ta przez ponad piętnaście lat. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia niejako na nowo odkryto jego wczesną poezję.
Stanisław Grochowiak zmarł 2 września 1976 roku w Warszawie z powodu powikłań choroby alkoholowej. Po 1989 roku stał się obiektem nagonki młodego pokolenia poetów, którym nie podobały się nie tylko jego utwory, ale i życiowa postawa. Grochowiak nie krytykował publicznie poczynań komunistycznych władz, a także często pojawiał się w telewizji i prasie codziennej, przez co uznano go za zdrajcę.
Poeta odegrał istotną rolę w powojennej poezji. Uważał się za poszukiwacza nowych form wyrazu i kanonów artystycznych. Zwrócił się wówczas w stronę turpizmu, nurtu epatującego brzydotą. Najbardziej zostało to uwidocznione w trzech tomach wierszy: Menuet z pogrzebaczem, Rozbieranie do snu oraz Agresty. Można w nich odnaleźć elementy groteski, którą uzyskiwał poprzez śmiałe zestawienia sfer sacrum i profanum. W utworach z wymienionych tomików pojawiają się również przedmioty codziennego użytku, które w oczach poety stały się wyznacznikiem najwyższego piękna. Tę afirmację rzeczywistości Grochowiaka z czasem zaczęto nazywać mizerabilizmem.
Okres klasyczny w twórczości poety, czyli część wierszy ze zbioru Agresty oraz całe Nie było lata i Kanon charakteryzował się zmianą nie tylko formy, ale i tematyki utworów artysty. Wówczas to skupił się głównie na pisaniu pięknych i łagodnych sonetów, z których większość poruszała tematykę miłosną. Poza tym w wierszach tego okresu Grochowiak dotykał również zagadnień związanych ze starością, codziennością czy akceptacją.
Niezależnie od okresu, cała twórczość poetycka artysty charakteryzowała się piękną kolorystyką. Grochowiak przykładał szczególną uwagę do barw, które nadawały niektórym utworom dodatkowego znaczenia lub po prostu stanowiły środek artystyczny.
Tomy poezji Stanisława Grochowiaka:
1956 – Ballada Rycerska
1958 – Menuet z pogrzebaczem
1959 – Rozbieranie do snu
1963 – Agresty
1965 – Kanon
1969 – Nie było lata
1972 – Polowanie na cietrzewie
1974 – Totentanz in Polen (poemat)
1974 – Allende (poemat)
1975 – Bilard
1978 – Haiku Images
1996 – Wiersze nieznane i rozproszone
Powieści Stanisława Grochowiaka:
1956 – Plebania z magnoliami
1958 – Lamentnice
1963 – Trismus
1965 – Karabiny
Dramaty Stanisława Grochowiaka:
1961 – Szachy
1962 – Partia na instrument drewniany
1963 – Hrabina Sowa Bosonoga-Cejlońska, czyli mumia w Badewanie
1963 – Król IV. Obrazy historyczne
1964 – Chłopcy
1966 – Rzecz na głosy
1967 – Księżyc
1974 – Okapi
Lęki poranne
Wiersz Fraszka pochodzi z tomiku Nie było lata z 1969 roku. W tym okresie Grochowiak porzucił charakterystyczny dla siebie turpizm i zwrócił się w stronę poezji klasycznej. Odbiło się to nie tylko na formie wierszy, ale ich tematyce. Wówczas to najczęściej pisał w swojej poezji poruszał tematykę miłosną.
Jednak ciężko nazwać Fraszkę wierszem miłosnym, choć w pewnym sensie traktuje on o tym wzniosłym uczuciu. Podmiot liryczny wręcz nie dowierza w siłę własnej miłości, której nie można opierać na rozumie.
Mężczyzna wyraźnie zakochany w pięknej kobiecie zwierza się czytelnikowi ze swych rozterek. Z treści możemy domyślić się, że rozstał się on niedawno ze swoją ukochaną, lecz tęsknota nakazuje mu powrót do niej. W wierszu kilkakrotnie podkreślona została nieprzeciętna uroda niewiasty, którą podmiot nazywa bądź Piękna bądź Ulotna. O charakterze ich dawnych relacji świadczy refren – A jedynie twe włosy kłaść na prześcieradle, który sugeruje, że łączyła ich intymna relacja.
Podmiot liryczny przywołuje do siebie kobietę, a na miejsce spotkania wyznaczył ponure cmentarzysko. W otoczeniu otwartego grobu otoczonymi zardzewiałymi szpadlami oczekiwał na ukochaną. Najwyraźniej było to miejsce, które obydwoje doskonale znali.
We Fraszce widać dwie wielkie inspiracje Grochowiaka. Po pierwsze poezja średniowieczna, co przejawia się na sparafrazowaniu słów francuskiego piętnastowiecznego poety Francosia Villoina z utworu Ballada o paniach minionego czasu: Niegdysiejszym, ach, śniegom - nad wodą obłokom. Drugą fascynacją poety była twórczość Cypriana Kamila Norwida, co uwidacznia się już w tytule, który odsyła nas do tak samo zatytułowanego utworu wieszcza. Ponadto we Fraszce pojawia się wers: A to będzie, jak gdybyś dał właściwe słowo, który jest parafrazą fragmentu innego wiersza Norwida – Ogólniki.
Wiersz zbudowany jest na serii pytań retorycznych, które mają uzmysłowić odbiorcy starą prawdę, iż miłość i rozum nie idą w parze. Fraszka posiada regularną budowę. Składa się z trzech strof, z których każda ma po cztery trzynastozgłoskowe wersy. Grochowiak posłużył się rymem krzyżowym rodzaju ABAB, aby nadać utworowi jeszcze bardziej klasyczny charakter.
Jego kariera rozwijała się znakomicie. Popularnością dorównywał takim poetom jak Miron Białoszewski czy Zbigniew Herbert. Z czasem jednak początkowy sukces stał się jego przekleństwem. Popadł w chorobę alkoholową, która mocno odcisnęła się nie tylko w życiu prywatnym, ale i twórczości poetyckiej.
Pod koniec swojego zaledwie czterdziestodwuletniego życia stał się artystą zapomnianym, a nawet bojkotowanym przez nowe pokolenie poetów. Jednak wciąż uważa się go za jednego z najważniejszych poetów okresu „odwilży”, a także czołowego przedstawiciela polskiego turpizmu i groteski.
Biografia Stanisława Grochowiaka
Stanisław Grochowiak urodził się 24 stycznia 1934 roku w Lesznie Wielkopolskim. Przez pierwsze dwadzieścia lat swojego życia mieszkał i uczył się w tym mieście. Wyjątkiem był czas okupacji, który rodzina Grochowiaków spędziła w Warszawie oraz krótki okres nieukończonych studiów polonistycznych w Poznaniu.
W 1953 roku przeprowadził się do Wrocławia, skąd dostał ofertę pracy w „Tygodniku Katolickim”. Po dwóch latach spędzonych na Dolnym Śląsku powrócił do Warszawy, gdzie związał się najpierw z Instytutem Wydawniczym PAX, a następnie współredagował takie czasopisma jak „Za i Przeciw” (w 1957 roku), „Współczesność” (od 1956 do 1960 roku), „Nowa Kultura” (od 1961 do 1963 roku), „Kultura” (od 1963 do 1970 roku), „Poezja” (od 1972 do 1975 roku) i „Miesięcznik Literacki” (od 1975 do śmierci).
Po swoim głośnym debiucie literackim w 1956 roku zaliczono go do tak zwanego pokolenia „Współczesności” (poza Grochowiakiem zalicza się do niego między innymi Andrzeja Bursę, Ernesta Brylla, Marka Hłaskę, Jerzego Harasymowicza, Ireneusza Iredyńskiego, Marka Nowakowskiego, Władysława Terleckiego i Edwarda Stachurę). Pierwszy tomik poezji artysty nosił tytuł Ballada rycerska. Krytyka uznała wydawnictwo za jeden z najważniejszych debiutów czasu „odwilży”, umieszczając Grochowiaka obok takich twórców jak Zbigniew Herbert czy Miron Białoszewski.
Już w pierwszym tomiku poetyckim znalazły się utwory, które do dziś uważa się za jedne z najlepszych w dorobku artysty. Wśród wierszy z Ballady rycerskiej można znaleźć chociażby: Świętego Szymona Słupnika, Don Kiszota czy Verlaine’a. Debiutancki zbiór ujawnił jedną z cech charakterystycznych całej późniejszej twórczości Grochowiaka, mianowicie inspirację kulturą francuską, barokiem i średniowieczem. Można się w nich dopatrzyć elementów turpistycznych. Również w 1956 roku, nieco wcześniej niż Ballada rycerska na rynku pojawiła się pierwsza powieść artysty – Plebania z magnoliami, którą można był zaliczyć do nurtu tak zwanej powieści produkcyjnej.
Grochowiak zrezygnował jednak z pisania prozy w 1965 roku, kiedy ukończył trzydzieści lat. Skupił się wówczas na poezji i dramatach. Kolejne tomy wierszy – Menuet z pogrzebaczem (z 1958 roku), Rozbieranie do snu (z 1959 roku) i Agresty (z 1963 roku) uważa się za wyznaczające w twórczości poety okres fascynacji turpizmem i groteską. Kolejne tomiki – Kanon (z 1965 roku) i Nie było lata (z 1969 roku) z kolei stanowią zwrot poety w stronę klasyczności.
Ostatni etap twórczości artysty to takie zbiory jak: Polowanie na cietrzewie (z 1972 roku), Bilard (z 1975 roku) i Haiku Images (z 1975 roku). Powszechnie uznano je za gorsze od poprzednich. Duży wpływ na ich kształt miały problemy materialne poety, a także przewlekła choroba alkoholowa. Przyczyniło się to do tego, że pisarz za życia stał się zapomniany. Sytuacja trwała ta przez ponad piętnaście lat. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia niejako na nowo odkryto jego wczesną poezję.
Stanisław Grochowiak zmarł 2 września 1976 roku w Warszawie z powodu powikłań choroby alkoholowej. Po 1989 roku stał się obiektem nagonki młodego pokolenia poetów, którym nie podobały się nie tylko jego utwory, ale i życiowa postawa. Grochowiak nie krytykował publicznie poczynań komunistycznych władz, a także często pojawiał się w telewizji i prasie codziennej, przez co uznano go za zdrajcę.
Charakterystyka twórczości Stanisława Grochowiaka
Grochowiak – narąbał całych ćwierci baroku, połci, dekadencji, kawałów ekspresjonizmu, doprawił je Norwidem, Libertem, Gałczyńskim, Bóg wie czym jeszcze, wszystko to wrzucił do kotła, zagotował, odcedził i ciepłe jeszcze sprasował w gęste, treściwe wiersze– tak o inspiracjach i stylu poetyckim Stanisława Grochowiaka pisał wybitny krytyk literacki Jan Błoński w swojej znanej pracy Odmarsz.
Poeta odegrał istotną rolę w powojennej poezji. Uważał się za poszukiwacza nowych form wyrazu i kanonów artystycznych. Zwrócił się wówczas w stronę turpizmu, nurtu epatującego brzydotą. Najbardziej zostało to uwidocznione w trzech tomach wierszy: Menuet z pogrzebaczem, Rozbieranie do snu oraz Agresty. Można w nich odnaleźć elementy groteski, którą uzyskiwał poprzez śmiałe zestawienia sfer sacrum i profanum. W utworach z wymienionych tomików pojawiają się również przedmioty codziennego użytku, które w oczach poety stały się wyznacznikiem najwyższego piękna. Tę afirmację rzeczywistości Grochowiaka z czasem zaczęto nazywać mizerabilizmem.
Okres klasyczny w twórczości poety, czyli część wierszy ze zbioru Agresty oraz całe Nie było lata i Kanon charakteryzował się zmianą nie tylko formy, ale i tematyki utworów artysty. Wówczas to skupił się głównie na pisaniu pięknych i łagodnych sonetów, z których większość poruszała tematykę miłosną. Poza tym w wierszach tego okresu Grochowiak dotykał również zagadnień związanych ze starością, codziennością czy akceptacją.
Niezależnie od okresu, cała twórczość poetycka artysty charakteryzowała się piękną kolorystyką. Grochowiak przykładał szczególną uwagę do barw, które nadawały niektórym utworom dodatkowego znaczenia lub po prostu stanowiły środek artystyczny.
Twórczość Stanisława Grochowiaka
Tomy poezji Stanisława Grochowiaka:
Powieści Stanisława Grochowiaka:
Dramaty Stanisława Grochowiaka:
Fraszka - analiza i interpretacja
Wiersz Fraszka pochodzi z tomiku Nie było lata z 1969 roku. W tym okresie Grochowiak porzucił charakterystyczny dla siebie turpizm i zwrócił się w stronę poezji klasycznej. Odbiło się to nie tylko na formie wierszy, ale ich tematyce. Wówczas to najczęściej pisał w swojej poezji poruszał tematykę miłosną.
Jednak ciężko nazwać Fraszkę wierszem miłosnym, choć w pewnym sensie traktuje on o tym wzniosłym uczuciu. Podmiot liryczny wręcz nie dowierza w siłę własnej miłości, której nie można opierać na rozumie.
Mężczyzna wyraźnie zakochany w pięknej kobiecie zwierza się czytelnikowi ze swych rozterek. Z treści możemy domyślić się, że rozstał się on niedawno ze swoją ukochaną, lecz tęsknota nakazuje mu powrót do niej. W wierszu kilkakrotnie podkreślona została nieprzeciętna uroda niewiasty, którą podmiot nazywa bądź Piękna bądź Ulotna. O charakterze ich dawnych relacji świadczy refren – A jedynie twe włosy kłaść na prześcieradle, który sugeruje, że łączyła ich intymna relacja.
Podmiot liryczny przywołuje do siebie kobietę, a na miejsce spotkania wyznaczył ponure cmentarzysko. W otoczeniu otwartego grobu otoczonymi zardzewiałymi szpadlami oczekiwał na ukochaną. Najwyraźniej było to miejsce, które obydwoje doskonale znali.
We Fraszce widać dwie wielkie inspiracje Grochowiaka. Po pierwsze poezja średniowieczna, co przejawia się na sparafrazowaniu słów francuskiego piętnastowiecznego poety Francosia Villoina z utworu Ballada o paniach minionego czasu: Niegdysiejszym, ach, śniegom - nad wodą obłokom. Drugą fascynacją poety była twórczość Cypriana Kamila Norwida, co uwidacznia się już w tytule, który odsyła nas do tak samo zatytułowanego utworu wieszcza. Ponadto we Fraszce pojawia się wers: A to będzie, jak gdybyś dał właściwe słowo, który jest parafrazą fragmentu innego wiersza Norwida – Ogólniki.
Wiersz zbudowany jest na serii pytań retorycznych, które mają uzmysłowić odbiorcy starą prawdę, iż miłość i rozum nie idą w parze. Fraszka posiada regularną budowę. Składa się z trzech strof, z których każda ma po cztery trzynastozgłoskowe wersy. Grochowiak posłużył się rymem krzyżowym rodzaju ABAB, aby nadać utworowi jeszcze bardziej klasyczny charakter.