Monachomachia jako poemat heroikomiczny

Poemat heroikomiczny miał w literaturze europejskiej tradycję bogatą i (...) bardzo dawną. Jego początki wiązano z czasami Homera, któremu przypisywana była „Batrachomyomachia”, utwór wielokroć tłumaczony i przerabiany, biorący za osnowę wojnę żab z myszami (...). Schyłek renesansu przyniósł ożywienie i rozwój pisarstwa, będącego deformacją literackiego świata herosów i rycerstwa (...). Ten gatunek literacki szerzył się odtąd przez dwa stulecia, aż do początku XIX w., kiedy wraz zanikiem epopei bohaterskiej utracił racje dalszej egzystencji i zaginął. (Goliński, LII)

W literaturze polskiej poemat heroikomiczny nie miał tak bogatej tradycji jak w piśmiennictwie europejskim. To właśnie Krasicki stał się propagatorem tej formy literackiej wypowiedzi wśród rodzimych literatów. Najpierw wydano Myszeis (1775, następnie Monachomachię (1778) i Antymonachomachię (1779 lub 1780). Inne ważniejsze poematy heroikomiczne Oświecenia to Organy (1784) Tomasza Kajetana Węgierskiego oraz Sprzeczki (1819) Jakuba Jasieńskiego.

Najprościej mówiąc poemat heroikomiczny to parodia eposu bohaterskiego. Parodia polega tu na połączeniu błahego tematu z wysokim stylem, bądź na odwrót ważnego tematu z niskim stylem, następuje więc złamanie zasady decorum. W Monachomachii Krasicki wykorzystał elementy budowy eposu, aby opowiedzieć o absurdalnej wojnie mnichów:

1.Utwór rozpoczyna się apostrofą informującą o przedmiocie opowieści.
2.Zdarzenia rozgrywają się na dwóch planach: ludzkim (mnisi, miasteczko, itp) oraz pozaludzkim (Jędza Niezgoda). To Jędza niezgoda jest przyczyną wojny mnichów.
3.Charakterystyka bohaterów poprzez opis ich zachowania.
4.Dynamiczne opisy walki, zbliżenia na konkretnych bohaterów.
5.Zbanalizowane porównania homeryckie.
6.Przemówienia nie wodzów, ale mnichów przepijane oczywiście odpowiednią ilością trunków.

Nie znajdziemy natomiast w Monachomachii obszernych opisów realiów. Każdy z tych elementów, wykorzystany do opisu np. mniszej pijatyki czy kłótni, pracuje na komiczną wymowę utworu. Trzeba przyznać, że żartobliwa krytyka zakonów to prawdziwe literackie mistrzostwo, które bawi również współczesnego czytelnika.

Na koniec warto zaznaczyć, że mimo wielu słyszalnych w Monachomachii ech obcych utworów, to stanowi ona dzieło w pełni oryginalne.

  Dowiedz się więcej