Akcja utworu rozgrywa się na wsi, w dworku Podkomorostwa w czasie przerwy w obradach Sejmu Wielkiego, jesienią 1790 r.
Osoby dramatu:
PODKOMORZY i jego żona PODKOMORZYNA
STAROSTA GADULSKI, spokrewniony z Podkomorostwem
STAROŚCINA, druga żona Gadulskiego
TERESA, córka Starosty z pierwszego małżeństwa, która wychowuje się w dworku Podkomorostwa
WALERY, syn Podkomorstwa, zakochany w Teresie
SZARMANCKI, „kawaler modny”, konkurent Walerego w staraniach o rękę Teresy
AGATKA, pokojowa Podkomorzyny
JAKUB, lokaj
KOZAK, służący Szarmanckiego
Akt I
Scena I
Pokojowa Agata i lokaj Jakub, przygotowując śniadanie, rozmawiają o gościach przebywających we dworze ich państwa. Wspominają wczorajszą kolację, na której Starosta Gadulski zanudzał wszystkich swymi rozwlekłymi wypowiedziami. Negatywne odczucia wzbudziła także nieustannie na wszystko narzekająca Starościna, druga żona Gadulskiego. W dworku Podkomorstwa przebywa ponadto jeszcze „kawaler modny” Szarmancki. Zdenerwowana jego zachowaniem Agata nazywa go „sowizdrzałem”. Szarmancki próbował ją pocałować, mimo że oficjalnie stara się o rękę Teresy, córki Starosty z pierwszego małżeństwa. Agata natomiast obiecuje swoją rękę Jakubowi.
Scena II
W trakcie śniadania Starosta rozpoczyna rozmowę na tematy polityczne, uważa, że Polska powinna „cicho siedzieć”, być państwem zupełnie biernym w stosunku do innych krajów. Podkomorzy otrzymuje list od Walerego, swojego syna, posła na sejm, który, wykorzystując przerwę w obradach, powraca właśnie do domu. Stęsknieni rodzice bardzo się z tego cieszą. Podkomorzy jest dumny z syna pełniącego tak ważną funkcję.
Starosta krytykuje reformy, które chce wprowadzić sejm, jest zwolennikiem starego porządku, liberum veto to – według niego – „wolności źrzenica”. Chwali dawne czasy, niczym nieograniczoną szlachecką wolność i swawolę. Podkomorzy jest zdania, że takie właśnie zachowanie szlachty zgubiło kraj. Obaj panowie tak różnią się w swoich poglądach politycznych, że Starosta dochodzi do wniosku, iż nie może dojść do małżeństwa między jego córką a Walerym.
Scena III
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 -