Rok 1984 jako antyutopia

Antyutopia (utopia negatywna) nierozerwalnie łączy się z pojęciem utopii. Utopia to nie liczący się z możliwością realizacji ideał społeczeństwa szczęśliwego. Tak samo nazywane są utwory przedstawiające taki idealny ustrój polityczny, który funkcjonuje w oparciu o zasady sprawiedliwości, solidarności i równości obywateli. Pierwsze utopie powstały już w starożytności (np. „Państwo” Platona). Natomiast sam termin pochodzi od słynnego dzieła Tomasza Morusa z roku 1516 pt. „Utopia”. Tytuł powieści Morusa jest niejednoznaczny, ponieważ słowo to może pochodzić zarówno od greckiego „outopos” (nie-miejsce, miejsce nieistniejące), jak i od „eutopia” (dobre miejsce). Przyjmuje się powyższą dwuznaczność za zamierzony zabieg.

Tak więc antyutopia to wzorzec społeczeństwa wynaturzonego, w którym zasady panujące w państwie utopijnym są ukazane jako czynniki ograniczający swobodę człowieka. Będzie to społeczeństwo przyszłości, nadmiernie zorganizowane, oparte na rządach dyktatorskich, którego celem jest zniszczenie ludzkiej indywidualności. „Rok 1984” to próba ukazania właśnie takiego systemu.

Utwór Orwella to fikcja literacka, ale odwołuje się ona do wydarzeń politycznych lat trzydziestych i czterdziestych dwudziestego wieku. System rządów w groteskowej Oceanii jest podobny do faszyzmu, komunizmu czy innych reżimów totalitarnych. Władza w tym państwie skoncentrowana jest w jednej Partii, która kontroluje obywateli za pomocą czterech Ministerstw. Ministerstwo Prawdy zajmuje się prasą, książkami, propagandą, oświata i rozrywką, wszystkie te narzędzia służą do manipulacji wydarzeniami aktualnymi oraz historią. Ministerstwo Pokoju zajmuje się prowadzeniem nieustającej wojny. Ministerstwo Miłości, inaczej nazywane Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, sprawuje kontrolę nad obywatelami za pomocą Policji Myśli, to on jest odpowiedzialne z aresztowania, tortury, morderstwa polityczne. Ministerstwo Obfitości, zamiast zajmować się rozwojem gospodarki, wciąż wytwarza komunikaty o wzroście produkcji we wszystkich dziedzinach gospodarki.

Ludność w państwie dzieli się na członków Partii Wewnętrznej (to nieliczna grupa uprzywilejowanych funkcjonariuszy systemu), członków Partii Zewnętrznej (klasa podlegająca ciągłej inwigilacji i kontroli Policji Myśli) oraz najliczniejszej, bo stanowiącej 85% społeczeństwa, grupy proli, ludzi żyjących na skraju nędzy. Dla partii ta ostatnia grupa stanowi tylko siłę roboczą. Nie trudno jest nią manipulować za pomocą prostych środków. Inaczej postępuje się z członkami partii, którzy jako ludzie często inteligentni i myślący mogą stanowić zagrożenie.

  Dowiedz się więcej