Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
“Karuzela z madonnami” i “Rozprawa o stolikowych baranach” wraz z kilkoma innymi wierszami tworzą cykl pt. “Ballady peryferyjne”. Już sam tytuł cyklu zwraca uwagę na tematykę – zainteresowanie peryferyjnością, kulturą podwórkową, folklorem, kiczem.

Tematem wiersza jest zabawa w wesołym miasteczku na przedmieściach. Utwór przedstawia poetycki obraz dziewcząt bawiących się na karuzeli. Przedstawiona w wierszu rozrywka jest nieco tandetna, należąca do kultury niskiej. Świadczą o tym jaskrawe kolory bryk:
“każda bryka malowana
w trzy ogniste farbki”

“I gorejące wzory bryk
Kwiecisto-laurkowe”,
końskie grzywy zaplecione w długie spiralne loki (“anglezy”), siodła obszyte kolorowym materiałem wykończonym frędzlami, co nadaje im świąteczny, uroczysty wygląd (“lambrekiny siodeł”). Kiczowatość podkreśla także muzyka z gramofonowej płyty.

Codzienność wesołego miasteczna ukazana jest w wierszu nie tylko jako kicz, ale również z perspektywy kultury wysokiej. Madonny kojarzą się z Najświętszą Maryją Panną. “Magnifikat” nawiązuje do hymnu religijnego, wypowiadanego przez Maryję w Ewangelii św. Łukasza, rozpoczynającego się od słów “Wielbi dusza moja Pana…”. Widok dziewcząt na karuzeli przypomina podmiotowi lirycznemu wizerunki Matki Bożej z obrazów Leonarda da Vinci i Rafaela Santi:
“A one w Leonardach min,
W obrotach Rafaela”
Zderzenie ze sobą tandentej kultury jarmarcznej i kultury wysokiej jest zabiegiem celowym. Białoszewski w “Karuzeli z madonnami” daje wyraz swojej fasynacji kulturą przedmieść, jarmarków, ulicznej zabawy. Wprowadza w obręb codzienności, banalnej powszedniości i tandetnej rozrywki elementy sakralne, postaci wybitnych twóców aby dowartościować kulturę niską. Świadczy o tym także zakończenie wiersza:
“I peryfe
rafa
elickie
madonny
przed
mieścia”
Neologizm “peryferafaelickie” jest kontaminacją słów "peryferyjność" i “rafaelicki”, łączy to, co “peryferyjne” (kulturę niską) z tym, co “rafaelickie” (kultura wysoka). Podkreśla także różnicę między “miastem” właściwym i jego peryferiami, dowartościowując te drugie (madonny znajdują się na “przed-mieściach”).

Poetycki obraz karuzeli z madonnami opisany przez Białoszewskiego jest barwny, migotliwy i bardzo dynamiczny. Cała kompozycja wiersza imituje kolisty obrót karuzeli, jego zmienną dynamikę. Fazie znieruchomienia, kiedy karuzela stoi, odpowiadają wersy 5-14 (od słów “Konie wiszą kopytami” do “od marchwi”). Fazę wprowadzenia maszynerii w ruch imitują wersy 15-22 (od słów “Drgnęły madonny” do “Taka/ płyta”). Wersy 23-52 (od słów “Migają w krąg anglezy grzyw” do “Zakręcone!”) przestawiają obraz bardzo dynamiczny, szybki ruch wirujący. Świadczą o tym liczne powtórzenia, anafory, słowa krótkie i rytmiczne. Warto także podkreślić, iż owo apogeum ruchu wyzwala u obserwatora - bohatera lirycznego okrzyk najwyższego uniesienia sakralizującego karuzelę (“Magnifikat!”), właściwego dla doznań religijnych i mistycznych. W omawianym fragmencie znacząca jest także wersyfikacja, mająca charakter rytmicznego, regularnego przyśpiewu. Wersy 53-62 (od słów “coraz wolniej karuzela” do “konne piętro”) naśladują ruch zwalniający aż do zupełnego znieruchomienia. Całkowite zatrzymanie karuzeli jest zarazem punktem wyjścia do ponownego jej obrotu. Zakończenie bowiem (wersy 63-64) jest powtórzeniem zaproszenia z początku utworu skierowanego do kolejnych pasażerów (“Wsiadajcie (…) do bryk sześciokonnych!”). Dynamikę ruchu wzmacnia także widoczna w tekście analogia między karuzelą a płyta gramofonową (wersy 15-22). Wspólną cechą tych przedmiotów jest bowiem regularny, kolisty obrót. Białoszewski wprowadza dodatkowo podkreślające wirowanie karuzeli słowa i frazy (np. “obroty Rafaela”, “okrągłe ognie”, “zakręcone”, “białe konie/ bryka/ czarne konie/ bryka/ rude konie,/ bryka”).



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Mironczarnia - analiza i interpretacja
2  Miron Białoszewski - biografia
3  Szare eminencje zachwytu - analiza i interpretacja