klp.plBoska komedia jest autorstwa Dantego Alighieri. To jego największe dzieło, pisał je przez całe życie. Poemat przedstawia wizję jego wędrówki przez zaświaty – Piekło, Czyściec i Niebo. Pomysł wędrówki w zaświaty zaczerpnął Dante od swoich poprzedników – ten motyw pojawia się zarówno w mitologii, jak i literaturze europejskiej okresu Średniowiecza. Dante rozwinął go w obszerny poemat, czyniąc samego siebie głównym bohaterem. Czytając poemat mamy do czynienia z dwoma wcieleniami Dantego – po pierwsze bohatera, który wędruje po zaświatach, po drugie narratora, który z perspektywy czasu opowiada historię swojej wędrówki.
Poemat podzielony jest na trzy części – Piekło, Czyściec i Raj. Każda część składa się z trzydziestu trzech lub trzydziestu czterech ponumerowanych pieśni. Pieśni pisane są tercyną.
Boska komedia jest dziełem życia Dantego także przez to, że ukazuje niezwykły kunszt artystyczny poety. Przejawia się on w:
• Umiejętnym połączeniu realności, wizyjności i alegorii.
Realne życie leży u podstaw utworu. Żywy i realny człowiek odbywa podróż w zaświaty, spotyka postaci rzeczywiście istniejące, opowiada o konkretnych faktach i osobach. Duża część poematu staje się niezrozumiała bez dokładnej znajomości tła dziejowego epoki i życia poety.
Z drugiej strony Dante posługuje się wizją, mistyką, zwłaszcza w Raju. Alegoria zaś pojawia się, gdy dla przedstawienia jakiegoś znaczenia ukrytego autor posługuje się konkretnym przedmiotem czy osobą (np. do przedstawienia chciwości – Wilczycą).
• Bogactwie figur stylistycznych.
Często stosowany dialog przyczynia się do ożywienia akcji poematu. Obrazy mają charakter bardzo dynamiczny, sytuacje zmieniają się w toku akcji. Dante bardzo często stosuje peryfrazy (omówienia).
"Vexilla regis prodeunt inferni"
(Zbliżają się sztandary króla piekieł)
W życia wędrówce, na połowie czasu,
Straciwszy z oczu szlak niemylnej drogi,
W głębi ciemnego znalazłem się lasu.
(Piekło, Pieśń I)
Przeze mnie droga w miasto utrapienia,
Przeze mnie droga w wiekuiste męki,
Przeze mnie droga w naród zatracenia.
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;
Starsze ode mnie twory nie istnieją,
Chyba wieczyste - a jam niepożyta!
Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją
(napis nad bramą Piekła, Piekło, Pieśń III)
Ja się ocknąłem i rzekłem: „O panie!
Jakie tęsknoty i jakie zachcenia
Na to nieszczęsne wiodły ich kochanie?"
(Dante do Wergiliusza, wzruszony historią Franceski i Paolo, Piekło, Pieśń V)
"Raz dla zabawy czytaliśmy boje,
Gdzie wpadł Lancelot w miłosne więzienie;
Byliśmy sami, bezpieczni oboje.
Czasem nad księgą zbiegło się spojrzenie
I zdejmowało z lic barwy rumiane —
Ale nas zmogło jedno okamgnienie.
Kiedyśmy doszli, gdzie usta kochane
Rycerz całował w nieowładnej chęci,
On, z którym nigdy już się nie rozstanę,
Drżący do ust mych przywarł bez pamięci;
Księga i pisarz Galeottem byli —
W ten dzień jużeśmy nie czytali więcej".
(Francesca opowiada, jak narodziła się miłość między nią a Paolem; Piekło, Pieśń V)
1. Kalikst Morawski, Wstęp, [w:] Dante Alighieri, Boska Komedia, Ossolineum, Wrocław 1986.
2. Michele Barbi, Dante, PIW, Warszawa 1965.
Poemat podzielony jest na trzy części – Piekło, Czyściec i Raj. Każda część składa się z trzydziestu trzech lub trzydziestu czterech ponumerowanych pieśni. Pieśni pisane są tercyną.
Tercyna jest to trójwersowa strofa z rymem okalającym, w której środkowy wers strofy pierwszej rymuje się z pierwszym i trzecim strofy następnej (aba bcb cdc ded…).Dante napisał Boską komedię przede wszystkim po to, aby oddać hołd swojej zmarłej ukochanej, Beatrycze, aby pokazać światu ogromną miłość, jaką żywi do niej. Kolejną motywacją było pragnienie wskazania ludzkości drogi do odrzucenia występnego życia. Dante poprzez własne doświadczenia życiowe przekonał się, że ludzkość zbłądziła. Chciał odstraszyć ludzi od grzechów wizjami okropnych kar, jakie czekają ich po śmierci w Piekle i zachęcić do cnotliwego życia przez ukazanie wizji Raju jako miejsca wiecznego szczęścia.
Dlaczego Boska komedia jest wyjątkową lekturą?
Boska komedia jest dziełem życia Dantego także przez to, że ukazuje niezwykły kunszt artystyczny poety. Przejawia się on w:
• Umiejętnym połączeniu realności, wizyjności i alegorii.
Realne życie leży u podstaw utworu. Żywy i realny człowiek odbywa podróż w zaświaty, spotyka postaci rzeczywiście istniejące, opowiada o konkretnych faktach i osobach. Duża część poematu staje się niezrozumiała bez dokładnej znajomości tła dziejowego epoki i życia poety.
Z drugiej strony Dante posługuje się wizją, mistyką, zwłaszcza w Raju. Alegoria zaś pojawia się, gdy dla przedstawienia jakiegoś znaczenia ukrytego autor posługuje się konkretnym przedmiotem czy osobą (np. do przedstawienia chciwości – Wilczycą).
Alegoria (z gr. „allegoria” oznacza „mówić nie wprost, w przenośni”) - jest to motyw lub zbiór motywów (mała scena, fragment akcji, obraz poetycki, obrazek narracyjny, obraz malarski) posiadający głębsze, szersze, bardziej abstrakcyjne znaczenie od przedstawianego dosłownie. Figura charakterystyczna dla m.in. przypowieści, bajki zwierzęcej, dziełach o podłożu filozoficznym. Alegoria ma charakter konwencjonalny. Przykłady: tonący statek – alegoria zagrożonego lub upadającego państwa; kobieta z opaską na oczach i wagą – sprawiedliwość. Granica między symbolem a alegorią jest bardzo płynna, ponieważ znaczenia wielu symboli utarły się (np. symbolika róży) i trudno nie zauważyć, że jest to już pewna konwencja odczytań.
• Bogactwie figur stylistycznych.
Często stosowany dialog przyczynia się do ożywienia akcji poematu. Obrazy mają charakter bardzo dynamiczny, sytuacje zmieniają się w toku akcji. Dante bardzo często stosuje peryfrazy (omówienia).
peryfraza: omówienie; zastąpienie nazwy jakiegoś zjawiska przez bardziej rozbudowane jego opisanie. Jako figura retoryczna peryfraza była ważnym sposobem wzbogacania i rozwijania tematu, osiągania ozdobności stylu i niezwykłości wysłowienia. Pozwala wyeliminować wyrażenia bardziej pospolite lub proste, zastępując je rozwiniętymi i wyszukanymi przedstawieniami obrazowymi. Dawna peryfraza, niezależnie od jej roli zdobniczej, była rodzajem poetyckiej zagadki, której odgadnięcie warunkowało zrozumienie utworu.Często nadają one specyficzne zabarwienie wypowiedzi poetyckiej: satyryczne, uprzejme itp. Bywa, że stają się one zagadkami trudnymi do rozszyfrowania. Poeta wykorzystuje także metafory i kontrasty, np. dla skontrastowania piękna Beatrycze i brzydoty Lucyfera.
metafora: przenośnia; w utworze poetyckim niezwykłe użycie lub połączenie słów, które zyskują przez to nowe znaczenie. W metaforze wyzyskuje się możliwość kojarzenia z sobą nawet odległych pojęć, w których dostrzega się jakąś cechę wspólną.
cytaty - Boska komedia
"Vexilla regis prodeunt inferni"
(Zbliżają się sztandary króla piekieł)
W życia wędrówce, na połowie czasu,
Straciwszy z oczu szlak niemylnej drogi,
W głębi ciemnego znalazłem się lasu.
(Piekło, Pieśń I)
Przeze mnie droga w miasto utrapienia,
Przeze mnie droga w wiekuiste męki,
Przeze mnie droga w naród zatracenia.
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;
Starsze ode mnie twory nie istnieją,
Chyba wieczyste - a jam niepożyta!
Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją
(napis nad bramą Piekła, Piekło, Pieśń III)
Ja się ocknąłem i rzekłem: „O panie!
Jakie tęsknoty i jakie zachcenia
Na to nieszczęsne wiodły ich kochanie?"
(Dante do Wergiliusza, wzruszony historią Franceski i Paolo, Piekło, Pieśń V)
"Raz dla zabawy czytaliśmy boje,
Gdzie wpadł Lancelot w miłosne więzienie;
Byliśmy sami, bezpieczni oboje.
Czasem nad księgą zbiegło się spojrzenie
I zdejmowało z lic barwy rumiane —
Ale nas zmogło jedno okamgnienie.
Kiedyśmy doszli, gdzie usta kochane
Rycerz całował w nieowładnej chęci,
On, z którym nigdy już się nie rozstanę,
Drżący do ust mych przywarł bez pamięci;
Księga i pisarz Galeottem byli —
W ten dzień jużeśmy nie czytali więcej".
(Francesca opowiada, jak narodziła się miłość między nią a Paolem; Piekło, Pieśń V)
Bibliografia
1. Kalikst Morawski, Wstęp, [w:] Dante Alighieri, Boska Komedia, Ossolineum, Wrocław 1986.
2. Michele Barbi, Dante, PIW, Warszawa 1965.
