klp.plWiadomości wstępne
„Fausta” określa się jako poemat dramatyczny, dramat teatralny, tragedię. Składa się on z dwóch części (pierwsza ukazała się w 1808 roku, a druga w 1832 roku), zainaugurowanych dedykacją, przy czym nas interesuje jedynie pierwsza. Konstrukcja przypomina trochę kompozycję szkatułkową: otwarcie dedykacją, następnie „Prolog w teatrze” i „Prologus w niebie”. Taka budowa wskazuje na inspiracje Goethego Szekspirem – wspomnijmy chociaż „Makbeta” z jego introdukcją, podejrzanie podobną. Goethe musiał znać Szekspira, ten moment o tym świadczy. Zresztą, nie tylko ten moment jest tak dobitny – należy wspomnieć również tytuły poszczególnych scen – „Sen nocy Walpurgi” chociażby. Po tych „fałdach” odkrywamy treść, czyli pierwszą część tragedii.
Przedział czasowy pierwszej części „Fausta” budzi respekt, gdyż jest to zawrotna liczba trzech tysięcy lat. Na przestrzeni tych lat rozgrywa się dramat.
Podobno faktycznie żyła taka osoba – Faust, doktor, uczony mąż. Istniały nawet dwie wersje jego imienia: Georg i Johann. Żył w latach 1480 – 1540. Był czarodziejem i alchemikiem. Wsławił się wywołaniem ducha Heleny Trojańskiej, zostawił po sobie wspomnienie oszusta (nabierał ludzi na pieniądze) i bezbożnika oraz przekonanie, że przy jego śmierci pojawił się diabeł, zabrał jego duszę i zostawił smolisty ślad.
Istnieją listy duchownych, w których pojawia się nazwisko Fausta jako przykład grzesznika i bluźniercy. Odnajdujemy również jego ślad w tekstach Lutra „Mowy przy stole”. Jako miejsca jego pobytu wymienia się trzy: Norymbergę, Wirtembergę i Kraków (a konkretnie Uniwersytet Jagielloński jako ostoję średniowiecznej alchemii).
Od lat 1500 – 1600 pojawiają się pierwsze księgi ludowe, w których znajdowało się wiele legend spisanych niezależnie. Całość tej twórczości ludowej nazywa się „Faustbucher” (Księgi o Fauście).
Pierwszym dziełem literackim podejmującym bezpośrednio legendę Fausta była napisana w 1592 roku tragiczna historia życia i śmierci doktora Faustusa napisana przez Christophera Marlowe’a.
W pierwszej części utworu Faust wędruje przez różne miejsca świata (widzimy go na przykład w karczmie Auerbacha w Lipsku, w Górach Harcu, gdzie spotykały się istoty piekielne), zarówno realne, jak i fantastyczne. W części drugiej dzieła wydarzenia obejmują aż 3000 lat. Zaczynają się na dworze cesarza w średniowiecznych Niemczech, następnie akcja przenosi się w świat antycznych mitów, takich krain, by zakończyć się ponownie w Rzeszy. Sama konstrukcja fantastycznej akcji wyklucza precyzyjne umiejscowienie jej w czasie i przestrzeni, zresztą nie są to elementy w utworze najważniejsze. Ma on wymiar uniwersalny, nie jest dramatem realistycznym, nie odwołuje się do konkretnych sytuacji społecznych, politycznych - takie związki były cechą wielkich polskich dramatów romantycznych.
„Fausta” określa się jako poemat dramatyczny, dramat teatralny, tragedię. Składa się on z dwóch części (pierwsza ukazała się w 1808 roku, a druga w 1832 roku), zainaugurowanych dedykacją, przy czym nas interesuje jedynie pierwsza. Konstrukcja przypomina trochę kompozycję szkatułkową: otwarcie dedykacją, następnie „Prolog w teatrze” i „Prologus w niebie”. Taka budowa wskazuje na inspiracje Goethego Szekspirem – wspomnijmy chociaż „Makbeta” z jego introdukcją, podejrzanie podobną. Goethe musiał znać Szekspira, ten moment o tym świadczy. Zresztą, nie tylko ten moment jest tak dobitny – należy wspomnieć również tytuły poszczególnych scen – „Sen nocy Walpurgi” chociażby. Po tych „fałdach” odkrywamy treść, czyli pierwszą część tragedii.
Przedział czasowy pierwszej części „Fausta” budzi respekt, gdyż jest to zawrotna liczba trzech tysięcy lat. Na przestrzeni tych lat rozgrywa się dramat.
„Fausta” cechuje kompozycja luźna, występuje synkretyzm (czyli złożenie z wielu różnorodnych cech) zarówno rodzajowy, jak i gatunkowy.Co znajdziemy w tekście? Mitologię, magię, naszpikowanie symbolami, alchemię, dramat szekspirowski, dramat antyczny, literaturę baroku i romantyzmu, demonologię, problem władzy, tradycję manichejską (czyli współistnienie dobra i zła), ludyczność wraz z homo ladens (człowiek zabawny). Sztuka pełna groteski, ironii, posępności, sprośnych słów i rozpasania. Ta część „Fausta” jest pesymistyczna, choć z filozoficznego punktu widzenia to wyraz optymizmu Goethego. Coś z atmosfery mroku wkroczy jednak nawet w miłość.
"Dzieło o olśniewającym bogactwie epizodów, o migotliwej elastyczności rytmicznej, o wszechogarniającej dole ludzkość skali nastrojów, dzieło niepowtarzalne."
(L. Eustachiewicz)
Geneza postaci Fausta
Podobno faktycznie żyła taka osoba – Faust, doktor, uczony mąż. Istniały nawet dwie wersje jego imienia: Georg i Johann. Żył w latach 1480 – 1540. Był czarodziejem i alchemikiem. Wsławił się wywołaniem ducha Heleny Trojańskiej, zostawił po sobie wspomnienie oszusta (nabierał ludzi na pieniądze) i bezbożnika oraz przekonanie, że przy jego śmierci pojawił się diabeł, zabrał jego duszę i zostawił smolisty ślad.
Istnieją listy duchownych, w których pojawia się nazwisko Fausta jako przykład grzesznika i bluźniercy. Odnajdujemy również jego ślad w tekstach Lutra „Mowy przy stole”. Jako miejsca jego pobytu wymienia się trzy: Norymbergę, Wirtembergę i Kraków (a konkretnie Uniwersytet Jagielloński jako ostoję średniowiecznej alchemii).
Od lat 1500 – 1600 pojawiają się pierwsze księgi ludowe, w których znajdowało się wiele legend spisanych niezależnie. Całość tej twórczości ludowej nazywa się „Faustbucher” (Księgi o Fauście).
Pierwszym dziełem literackim podejmującym bezpośrednio legendę Fausta była napisana w 1592 roku tragiczna historia życia i śmierci doktora Faustusa napisana przez Christophera Marlowe’a.
Czas i miejsce akcji
W pierwszej części utworu Faust wędruje przez różne miejsca świata (widzimy go na przykład w karczmie Auerbacha w Lipsku, w Górach Harcu, gdzie spotykały się istoty piekielne), zarówno realne, jak i fantastyczne. W części drugiej dzieła wydarzenia obejmują aż 3000 lat. Zaczynają się na dworze cesarza w średniowiecznych Niemczech, następnie akcja przenosi się w świat antycznych mitów, takich krain, by zakończyć się ponownie w Rzeszy. Sama konstrukcja fantastycznej akcji wyklucza precyzyjne umiejscowienie jej w czasie i przestrzeni, zresztą nie są to elementy w utworze najważniejsze. Ma on wymiar uniwersalny, nie jest dramatem realistycznym, nie odwołuje się do konkretnych sytuacji społecznych, politycznych - takie związki były cechą wielkich polskich dramatów romantycznych.