klp.plFaust. Żył w latach 1480 – 1540. Był czarodziejem i alchemikiem. Wsławił się wywołaniem ducha Heleny Trojańskiej, zostawił po sobie wspomnienie oszusta (nabierał ludzi na pieniądze) i bezbożnika oraz przekonanie, że przy jego śmierci pojawił się diabeł, zabrał jego duszę i zostawił smolisty ślad.Stary mędrzec, wielki uczony, który posiadł praktycznie całą (niewielką, jak sam uznał) dostępną człowiekowi wiedzę. Rozczarowany nauką, jej nazbyt ograniczonymi możliwościami, przekonany o bezwartościowości studiów, żyjąc w poczuciu pustki jedyną nadzieję pokłada jeszcze w czarnej magii.
Faust Goethego jest buntującym się geniuszem (człowiekiem o błyskotliwym umyśle, wielkim intelekcie oraz podobnej wrażliwości), ma w sobie zarówno coś z Prometeusza, jak i Wertera. Dręczy go niemożliwe do przezwyciężenia poczucie ograniczoności swych władz duchowych, umysłowych, nie jest człowiekiem oświecenia, wiedza naukowa nie przynosi mu ukontentowania. Im więcej gromadzi wiedzy, tym silniej odczuwa jej ograniczoność, chce funkcjonować w nieskończoności, a jest tylko jednym z wielu śmiertelników. W tej postaci wyraziście przejawia się tragiczny konflikt pomiędzy „boskością“ człowieka wyższego od innych stworzeń a ograniczonością jego możliwości, egzystencji. Faust osiąga granice poznania, dalej jako człowiek nie może postąpić. Nie może i nie chce się z tym pogodzić, zamierza popełnić samobójstwo. Jednak wola życia mimo wszystko okazuje się silniejsza (Werterowi jej zabrakło) od rozczarowania.
Powołany do życia przez Goethego bohater przechodzi coraz wyższe stadia wewnętrznego, duchowego rozwoju. W końcu osiąga najwyższe piękno, czyli głęboki humanizm. Wcześniej był zdecydowanym pesymistą, uważał, że nawet Mefistofeles nie zdoła spełnić jego bardzo wysokich oczekiwań: osiągnięcia wewnętrznego zadowolenia, duchowego ładu, pogodzenia z życiem, pełnej harmonii. Sądzi też, że wielka podróż po świecie w towarzystwie diabła potwierdzi jego sceptycyzm, ale zachowuje również odrobinę nadziei, iż będzie inaczej. Wciąż pozostaje we władaniu destruktywnego demona niepokoju, nic co ziemskie, skończone nie daje mu satysfakcji.
Z zewnętrznych doświadczeń życiowych Faust wyciąga zdecydowanie negatywne, pesymistyczne wnioski, natomiast jego wewnętrzny rozwój prowadzi (choć nie jest to droga prosta) do afirmacji, akceptacji życia.
Prawdziwym wstrząsem dla Fausta była śmierć niewinnej, naiwnej Małgorzaty. Za jej sprawą wyzwolił się spod wpływu Mefistofelesa, zrozumiał, że powołaniem człowieka nie jest tylko realizacja egoistycznych celów, poszukiwanie wyłącznie własnego szczęścia. W drugiej części utworu żądza życia przekształca się w potrzebę czynu. Faust podejmuje walkę ze światem, chce go przeobrażać, zmieniać. Swe posłannictwo dostrzega w pracy dla dobra ogółu. Właśnie w niej odnajduje szczęście, radość życia czerpie z tworzenia, działalności dla społeczeństwa, dla przyszłych pokoleń. Taka misja zapewni mu ziemską nieśmiertelność. Zarazem ślepota uwalnia go od ludzkiej małostkowości, pozwala pogodzić się ze światem, pojednać z nim:
Pragnę zobaczyć trud rzeszy ruchliwej!
Na wolnej ziemi mieszkać z ludem wolnym!
I wtedy mógłbym rzec: trwaj chwilo,
O chwilo, jesteś piękną!
Czyny dni moich czas przesilą,
U wrót wieczności klękną.
W przeczuciu szczęścia, w radosnym zachwycie,
Stanąłem oto już na życia szczycie!
Faust staje się coraz silniejszy zmagając się z życiem, iluzjami, dochodzi do przezwyciężenia skończoności, osiąga szczęście. Jego celem nie jest zbawienie wieczne, ale spełnienie życia doczesnego (tu i teraz), Faust podąża od rozpaczy do pełnej afirmacji ludzkiego losu.
Znanym utworem poświęconym temu bohaterowi jest również Tragiczna historia doktora Fausta Ch. Marlowe’a. W dziele angielskiego pisarza Faust pragnie wiedzy ponieważ uznaje ją za narzędzie władzy. Podpisuje cyrograf z Mefistofelesem, diabeł przez 24 lata ma wypełniać jego rozkazy. Podróżuje po świecie (między innymi też został kochankiem Heleny, przekonał się o marności ziemskich rozkoszy), co pewien czas dręczą go wyrzuty sumienia, pragnie poprawy, ale sam Lucyfer przywołuje go do porządku. Przed spodziewaną śmiercią przejmująco błaga o miłosierdzie, wyrzeka się potęgi, wiedzy, jednak umiera potępiony. Bohater Goethego jest inny: przede wszystkim nie uległ narzucanemu złudzeniu, że ziemski świat marności może zaspokoić potrzeby jego ducha.
Autor: