klp.pla) motyw starości – starość w powieści można rozpatrywać z dwóch różnych punktów widzenia. Dla Cecylii Kolichowskiej starość była jej końcem, świadectwem przemijania i nieuchronności losu. Początkowo próbowała nie widzieć oznak starości u siebie, lecz dostrzegała je u swych znajomych. Nie lubiła spotkań, które odbywały się w dniu jej imienin, ponieważ z każdym rokiem widziała swoje koleżanki zagłębiające się coraz bardziej w tę ostatnią fazę życia. Elżbieta nie obawiała się starości. Odczuwała swoją wyższość nad zebranymi w salonie ciotki kobietami, wynikającą z młodości. Uważała, że starość jest kolejnym etapem młodości i nie rozumiała strachu Kolichowskiej.
b) motyw dworku szlacheckiego – dworkiem szlacheckim jest Boleborza, należąca do hrabiostwa Tczewskich i zarządzana przez Waleriana Ziembiewicza. Boleborza to przede wszystkim szlachecki sposób myślenia i świadomości. Pan Walerian, twierdzący, że jest przywiązany do ziemi i tradycji, do końca życia szczycił się posiadaniem herbów szlacheckich, należących do niego i do jego żony. Tak naprawdę szlacheckość w „Granicy” ma niewiele wspólnego z pojęciem szlachty za czasów romantyzmu. To bardziej styl życia, oparty na polowaniach i zabawie, beztrosce. Ziembiewicze to portret upadku szlacheckiego życia, jego etap końcowy, kiedy to szlachcic z herbem, bez własnego majątku, musiał pracować dla innych. Walerian nie przejmował się w rzeczywistości majątkiem, którym zarządzał, spędzał dnie na rozrywkach, uwodzeniu dziewcząt folwarcznych i uważał, że jest wyłącznie do pilnowania ludzi, by nie kradli własności Tczewskich. Nałkowska przedstawia na przykładzie tej rodziny anachroniczność szlachty.
c) motyw szaleństwa – u Justyny Bogutówny po usunięciu ciąży zaczyna się powolny proces utraty zmysłów. Początkowo zaczyna się zmieniać jej charakter, z prostej, uległej dziewczyny staje się osobą kapryśną, mającą wymagania i niezdecydowaną. Chce pracować jako sprzedawczyni, lecz ostatecznie sama rezygnuje z pracy, pewnego dnia po prostu nie zjawiając się w sklepie. Kolejna praca w cukierni nie podoba się jej, chociaż nie potrafi wyjaśnić - dlaczego. Zaczyna miewać sny i słyszeć głosy zmarłych, widzi w nich swoje dziecko. Wysyła dziwne listy do Zenona, które go niepokoją, nie potrafi rozmawiać z ludźmi, zapominając, co chciała powiedzieć. Stopniowo izoluje się od innych, spędza całe dnie leżąc w łóżku, a polecenia wykonuje automatycznie. Jej choroba, zdiagnozowana przez lekarza jako schizofrenia, doprowadza ją do myśli samobójczych. Następnie pojawiają się obsesyjnie myśli o zabiciu Ziembiewicza i przekonanie, że jego śmierć zakończy jej męczarnię.
d) motyw syna – Karol Wąbrowski, jest synem Cecylii Kolichowskiej z pierwszego małżeństwa. Początkowo bezgranicznie kochał i uwielbiał matkę. Kiedy był małym chłopcem, podziwiał ją i obserwował przy codziennych czynnościach oczami dziecka, dla którego matka stanowi cały świat. Nie potrafił pogodzić się z faktem, że matka związała się z nieodpowiednim dla niej mężczyzną, którego wstydził się i z którego kpili jego koledzy z gimnazjum. Matka została jego żoną, chociaż Karol powiedział, że przekona się o tym, iż Aleksander Kolichowski nie jest dobrym człowiekiem. Rozłączony z matką na wiele lat, podczas których przebywał za granicą, wrócił pod koniec jej życia. Wcześniej nie zwracał uwagi na błagalne listy Elżbiety z prośbą o przyjazd. Wrócił do Kolichowskiej jako obcy jej człowiek, którego polubiła i zaakceptowała. W ostatnich godzinach życia matki powiedział jej, że bardzo ją kochał i był zazdrosny o jej drugie małżeństwo. Zenon Ziembiewicz widział wszystkie niedoskonałości matki, jej niedokształcenie i pobłażliwość wobec zdrad ojca, czego nie potrafił zrozumieć. Jednak po śmierci ojca, wziął matkę do swojego domu i szanował ją oraz jej przyzwyczajenia.
e) motyw przemiany wewnętrznej – Przemianie wewnętrznej ulega Elżbieta Biecka. Ta piętnastoletnia dziewczyna, która z wyniosłością i oziębłością patrzyła na otaczającą ją rzeczywistość, która nie dostrzegała niczego poza swoim uczuciem do Awaczewicza i żyła tylko spotkaniami z nim, patrzeniem na niego i myślami o nim, zmienia się w osobę wrażliwą na ludzkie nieszczęście zaczyna stawać w obronie każdego pokrzywdzonego przez los. Jej przemiana dokonuje się pewnej nocy, po tym, jak odkrywa, że Awaczewicz jest kochankiem jej nauczycielki francuskiego. Tej nocy słyszy wycie psa Fitka, uwiązanego na łańcuchu na podwórku kamienicy Kolichowskiej i nagle zaczyna dostrzegać jego cierpienie. Stara się ubłagać ciotkę, by pozwoliła spuścić jej psa, choć na parę minut, bo inaczej zwierzę zwariuje. Po tym zdarzeniu Elżbieta staje się zupełnie inną osobą, która już nie skupia się wyłącznie na sobie.
Metamorfozie w powieści ulega również Zenon Ziembiewicz. Zmieniają się jego poglądy i podejście do wielu spraw. Początkowo był idealistą, pragnącym żyć uczciwie, kierując się prawdą i sprawiedliwością. Z czasem, decydując się na drobne ustępstwa, zatraca swoje ideały, skupiając się na zagwarantowaniu sobie i żonie lepszej przyszłości. Cały czas jest świadomy, że łamie swoje zasady i zaprzedaje się Czechlińskiemu. Pogrąża się w świecie kłamstw, niedopowiedzeń, zakładając maskę człowieka błyskotliwego i towarzyskiego. Wszelkie jego działania kończą się dla niego tragicznie. Niepowodzenia zawodowe i komplikujące się sprawy osobiste doprowadzają go do samobójstwa.
f) motyw konfliktu – w powieści mamy do czynienia z konfliktami wewnętrznymi, które dręczą bohaterów. Zenon odczuwa nieustanny niepokój, dręczony wyrzutami sumienia, że uwiódł Justynę i doprowadził do jej choroby. Odczuwa również swoisty konflikt między swoimi poglądami a tym, czego oczekują od niego inni. Jego kariera dyplomatyczna to poczucie zaprzedania własnych wartości i własnego „ja”. Ofiarą konfliktu uczuciowego pada Elżbieta, która w pewnym momencie rezygnuje z własnej miłości do Zenona, uznając, że Justyna ma większe niż ona prawa, ponieważ spodziewa się dziecka Ziembiewicza.
g) motyw mieszczaństwa – Mieszczaństwo w powieści jest jedną z klas społecznych, wewnętrznie zróżnicowaną. O jej charakterze decyduje pozycja towarzyska, obyczaje, majątek. Najwyżej w hierarchii mieszczańskiej stoją osoby wywodzące się ze szlachty, inteligenci, posiadacze fabryk i hut, sklepów i inni filantropii. Nieco niżej stoją osoby pokroju Cecylii Kolichowskiej, które muszą na siebie zarabiać, lecz decydują o losie innych.
h) motyw samobójstwa – Justyna Bogutówna próbuje popełnić samobójstwo dwukrotnie. Pierwszy raz łyka jodynę, lecz zostaje odratowana dzięki Niestrzępowej. Próba ta spowodowana była pogarszającym się stanem psychicznym dziewczyny, brakiem kontaktu z rzeczywistością i usunięciem dziecka. Drugi raz Justyna próbowała zabić się po oblaniu kwasem Zenona Ziembiewicza. Chciała skoczyć z okna, lecz odciągnął ją woźny. Samobójstwo popełnia Zenon Ziembiewicz. Jest to ostateczny wyraz jego upadku, po klęskach nie tylko osobistych, lecz i zawodowych.
i) motyw zbrodni – zbrodni próbuje dokonać Justyna Bogutówna, której wydaje się, że zabicie Zenona zakończy jej osobistą udrękę. Jej krok podyktowany był szaleństwem i snami, w których widziała zmarłych, nakazujących jej zamordowanie mężczyzny. Sama siebie określiła jako „przysłaną od zmarłych”. Ostatecznie nie udało się jej zabić Zenona, oblała go kwasem, który poparzył jego twarz i oślepił go. Zenon sam zakończył swoje życie, popełniając samobójstwo.
j) motyw zdrady – w powieści Nałkowskiej zdrada jest jednym z głównych motywów. Jest pewien schemat, według którego można podzielić kobiety, występujące w utworze. Część z nich należy do grupy kobiet zdradzanych przez mężów, a część do grupy kobiet, które nie potrafią dochować wierności mężom. Tak więc zdrada oparta jest na zasadzie trójkąta uczuciowego żona – mąż – kochanka. Romans i powiązana z nim zdrada stanowią oś konstrukcyjną powieści. Związek Zenona z Justyną niesie ze sobą cierpienie żony Ziembiewicza, która wybacza chwile słabości męża i nawet wspiera go w późniejszych problemach z kochanką. Zdradzane żony biernie przyjmują niewierność mężów, a co więcej przebaczają. Żancia Ziembiewiczowa z pobłażliwością przez wiele lat patrzyła na rozwiązłe życie erotyczne Waleriana, który po każdej przygodzie przepraszał ją. Cecylia Kolichowska została zdradzona dwukrotnie – pierwszy mąż Wąbrowski związał się z kobietą, która wyjechała za nim za granicę. O romansie drugiego męża dowiedziała się po jego śmierci, znajdując w kasie weksle wypisane na nazwisko innej kobiety. Niewieska i hrabina Tczewska, otaczają się młodymi mężczyznami, zdradzając mężów. Liczne romanse tych kobiet podyktowane są próbą zatrzymania młodości.
k) motyw kamienicy (domu)– kamienica, należąca do Cecylii Kolichowskiej, mieści się przy ulice Staszica. Żyją tam przedstawiciele różnych warstw społecznych, co szczególnie uwidacznia się w lokalizacji wynajmowanych mieszkań. Najlepsze pomieszczenia zajmuje pani Cecylia, która należy do bardziej zamożnego mieszczaństwa. Urzędnicy, płacący czynsz, zajmują mieszkania od frontu, z ogrzewaniem i dostępem do wody. Na poddaszu ulokowane są rodziny, które czasami płacą Kolichowskiej. Najbiedniejsi ludzie mieszkają pod podłogą salonu, w piwnicy, bez okien. Kamienica doskonale odzwierciedla panujący wówczas podział na ludzi, zależnie od stanu ich majątku, pracy i pozycji społecznej.
l) motyw konfliktu pokoleń – konflikt pokoleń uwidacznia się na płaszczyźnie Zenon Ziembiewicz – Walerian Ziembiewicz. Zenon należy do pokolenia wykształconego, o nowoczesnych poglądach. Dostrzega skostnienie życia w Boleborzy, nieumiejętność zarządzania majątkiem przez ojca i jego ślepe przywiązanie do tradycji szlacheckiej. Walerian Ziembiewicz to przedstawiciel starego pokolenia, z pietyzmem odnoszący się do posiadanego herbu szlacheckiego. Jest niewykształcony, stara się żyć „po pańsku”, choć w rzeczywistości pracuje dla Tczewskich. Zenon krytykuje ojca za jego liczne romanse z dziewczynami z folwarku i nabiera „niechęci do folkloru”. Nie wyciąga wniosków z postępowania ojca i popełnia podobne błędy: wiąże się z dziewczyną ze wsi, zdradzając narzeczoną. Zaczyna podobnie jak Walerian, oczekiwać od Elżbiety wyrozumiałości i wybaczenia.