klp.plPrus był Herkulesem, ale Herkulesem, który nieraz w swych kronikach musiał obierać kartofle zamiast skręcać hydrom głowy. Nie pozwolono mu się rozwinąć, wytrącono maczugę z reki i wsadzono mu cienki rożenek.
(Słowa Świętochowskiego, cytowane przez Kulczycką-Salonii w książce Bolesław Prus, Warszawa 1967, s. 34.)
Chociaż praca felietonisty nie dawała Prusowi pełnej satysfakcji, to przynosiła upragnioną stabilizację finansową. Dzięki temu początkujący publicysta mógł w roku 1876 ożenić się z Oktawią z Trembińskich, daleką kuzynką ze strony matki. Następne lata przynoszą intensywny rozwój twórczość nowelistycznej Prusa. W latach 1876-1884 powstają takie utwory, jak Szkice i obrazki, Przygoda Stasia, Powracająca fala, [i[Kamizelka, Antek, Pałac i rudera i wiele innych. W sumie na dorobek nowelistyczny Prusa składa się blisko 110 utworów. Prusowi marzyły się jednak większe form literackie. Swój program powieściowy wypowiedział w polemice z Sienkiewiczem w roku 1884. Pragnął stworzyć dzieła realistyczne składające się „z wielkich pytań epoki”.
Z dzisiejszej perspektywy możemy powiedzieć, że pisarzowi udało się zrealizować swój plan. W kolejnych latach powstają takie powieści jak Lalka, Emancypantki czy Faraon. Każda z nich jest osobnym pomnikiem epoki, w której żył Prus. Nawet Faraon, powieść historyczna o Egipcie z czasów Ramzesa XIII, naświetla wiele istotnych problemów epoki. Nieco wcześniej, bo w roku 1886 na łamach „Wędrowca” ukazuje się inna powieść Prusa – Placówka. „Wędrowiec” był głównym organem wydawniczym naturalistów, a powieść Placówka pod wieloma względami wypełniała postulaty nowej poetyki. Jednak Prus nigdy nie poddał się jej w sposób niewolniczy, po prostu nasz wielki powieściopisarz realistyczny w wielu punktach zgadzał się z postulatami uczniów Zoli. W jednej z Kronik pisał tak:
W literaturze tzw. pięknej społeczeństwo poznaje samo siebie. (...) [Pisarz] jest nie tylko artystą, ale badaczem i odkrywcą: nie tylko bawi, ale i uczy przedmiotów najważniejszych, bo tych, które nas bezpośrednio otaczają, z którymi mamy ciągłe stosunki.
Jednak inaczej niż naturaliści uważał, że literatura powinna wypełniać również funkcję wychowawczą.
Po napisaniu Faraona Prus przez długie lata nie mierzył się już z większymi formami literackimi. Dopiero wydarzenia rewolucji 1905, spowodowały powstanie powieści pt. Dzieci. Przy końcu życia pracował jeszcze nad powieścią Przemiany, której jednak nie udało mu się ukończyć. Pisarz zmarł nagle 19 maja 1912 w Warszawie.
Na warszawskim cmentarzu – Powązkach – znajduje się grobowiec Bolesława Prusa z czarnego marmuru, na którym jest rzeźba dziecka z wyciągniętymi rękami i wzrokiem skierowanym na duży napis „Serce serc”.
Słowa te są wyrazem uznania pokoleń dla pisarza, którego twórczość rodziła się z głębokiej miłości do człowieka. Cała jego publicystyka (...), nowelistyka (...) i powieściopisarstwo przeniknięte są troską o lepszy los ludzki, o takie urządzenie świata, aby każdy mógł żyć dla dobra swego i innych, aby najważniejszą wartością życia stała się praca rzetelna, mądra, użyteczna.
Kalendarium twórczości – najważniejsze utwory
POWIEŚCI (wg wydań książkowych)
1877 – Dusze w niewoli
1885 - Anielka (mini-powieść: I wersja tego utworu nosiła tytuł Chybiona powieść i została opublikowana w „Wędrowcu” w 1880)
1886 - Placówka (pierwodruk w „Wędrowcu” 1885-86)
1890 - Lalka (pierwodruk w „Kurierze Codziennym” 1888-89)
1894 - Emancypantki (pierwodruk w „Kurierze Codziennym” 1890)
1897 - Faraon („Tygodniku Ilustrowany” 1895-96)
1909 - Dzieci
MAŁE FORMY PROZATORSKIE (NOWELE I OPOWIADANIA)
1875 - Pałac i rudera
1879 - Przygoda Stasia
1880 - Powracająca fala
- Michałko
- Antek
- Nawrócony
1881 - Katarynka
1882 - Kamizelka
- On
1883 - Milknące głosy
- Grzechy dzieciństwa
1884 - Na wakacjach
- Omyłka
1885 - Cienie
1888 - Z legend dawnego Egiptu
1890 - Sen
PUBLICYSTYKA
Cykl felietonów pt. Kroniki tygodniowe zamieszczany:
w latach 1875 - 1887 w „Kurierze Warszawskim”
w latach 1887 – 1901 w „Kurierze Codziennym”
w latach 1905-1911 w „Tygodniku Ilustrowanym”
FILMY NAKRECONE NA PODSTWIE UTWORÓW BOLESŁAWA PRUSA
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Autor: