Charakterystyka poezji Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

Istnieje prawdopodobieństwo, że w trakcie pobytu w Anglii zetknęła się z rubajatami Omara Chajama, przełożonymi w XIX w. na angielski przez E. Fitzgeralda i bardzo popularnymi. Rubajatów napisała Pawlikowska dość dużo, bo sześć serii, przy czym i w innych ówczesnych utworach daje się zauważyć pewnego rodzaju skłonność ku tej właśnie formie. W utworach tych najostrzej widać, jak wielki wpływ na jej poezję wywarła wojna. Rubayaty wojenne poświęcone są przede wszystkim obrazowaniu różnych „przypadłości” wojennych i dorabianiu do nich metafizycznego tła. Punktem wyjścia nie są już konkretne przedmioty czy sytuacje, ale kwestie o wiele bardziej uniwersalne – zło, smutek, niesprawiedliwość. Z uwagi na cięższy „kaliber” poruszanych zagadnień zmianie ulega poetyka. Autorka nie komplikuje już tak bardzo składni i semantyki, jak to było w Pocałunkach, również barwna plastyka opisu i dowcip odchodzą do przeszłości. Wiersze te są jakby cięższe, o wiele mniej wygładzone, a nawet mogą się wydać gorsze od wcześniejszych.

Tradycja i nowoczesność
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, choć bezsprzecznie nowatorska w swojej twórczości, była też niewątpliwie osadzona w tradycji poetyckiej. W swojej poezji udało jej się połączyć to, co najlepszego miały w sobie dwa najważniejsze ugrupowania poetyckie epoki – Skamander i Awangarda Krakowska, jednak czerpała także z osiągnięć epok wcześniejszych, a konkretnie – z baroku. W jej Szkicowniku poetyckim znajduje się fragment poświęcony twórczości księdza Józefa Baki, którego Pawlikowska nazywa (choć nie do końca serio) „ulubionym poetą”. Ale to nie jedyny dowód na jej związki z barokową poezją. Czym są jej pełne paradoksów poetyckie miniatury, jeśli nie realizacją barokowego konceptu właśnie? Również skłonność do wewnętrznej antytetyczności, paradoksalizacja świata w barokowym guście, operowanie brzydotą i makabrą, oksymoronem świadczą o pewnej więzi łączącej jej wiersze z poezją siedemnastowieczną. Przykładem tego może być choćby wiersz Zwiędłe kwiaty w salonie:
Wyschłe dzwony,
których odma klęśnie,
lepkie miody
żegnając na wieki.

Muł zielony,
zwiędłe wiotkie mięśnie,
błotne brody,
kaprawe powieki. –

  Dowiedz się więcej