Zdążyć przed Panem Bogiem / Zdążyć przed Panem Bogiem - streszczenie w pigułce

Organizacja podziemna wysłała wówczas na stronę aryjską Zygmunta, by dowiedział się, gdzie odjeżdżały transporty. Dzięki temu wiedzieli, że pociągi były kierowane na bocznicę do Treblinki. Mieszkańcy getta nie uwierzyli jednak w te informacje. Akcja wywożenia ludzi rozpoczęła się 22 lipca i trwała do 8 września 1942 roku. Przez sześć tygodni obok Marka, stojącego w bramie, przeszło czterysta tysięcy ludzi. Ostatniego dnia Niemcy przystąpili do likwidacji szpitala. Jedna z lekarek podała dzieciom cyjanek, ocalając je w ten sposób przed śmiercią w komorze gazowej. Pielęgniarki podawały truciznę krewnym.

Powstańcy mieli pretensje do Czerniakowa, który popełnił samobójstwo, że uczynił śmierć sprawą prywatną. W ich przekonaniu należało umierać na oczach świata. Większość z nich opowiedziała się za wybuchem powstania, by nie czekać biernie aż Niemcy zaprowadzą ich do wagonów. Najważniejszą kwestią była dla nich możliwość wyboru sposobu umierania.

O wydarzeniach z dni likwidacji getta warszawskiego Marek Edelman opowiedział narratorce. Wywiad, przetłumaczony na wiele języków obcych, wywołał oburzenie. Literat ze Stanów Zjednoczonych, pan S., bronił wyznania „ostatniego dowódcy getta warszawskiego”. Największy protest wzbudziła historia o tym, że Anielewicz malował rybom, które sprzedawała jego matka, skrzela na czerwono, by wyglądały na świeże. Marek przypomniał sobie podróż do USA, którą odbył w 1963 roku. Udał się wówczas na spotkanie z przywódcami związków zawodowych, które przesyłały pieniądze dla getta. Dyskutowano o ludzkiej pamięci i sposobach uczczenia tych, którzy nie przeżyli II wojny światowej. Dla Edelmana nie miało to już znaczenia.

Po wielu latach uświadomił sobie, że pytanie, które padło w czasie wywiadu: „Czy to można nazwać powstaniem?”, mogło urazić tych ludzi. Pewnego dnia pan S. zjawił się w Warszawie. Spotkał się wówczas z Antkiem i Celiną, którzy pamiętali dni walk w getcie. Podczas rozmowy z Edelmanem literat wyznał, że Antek wyraził aprobatę dla wywiadu, lecz był przekonany, iż w powstaniu walczyło więcej ludzi, niż twierdził Marek. Mężczyzna zapytał, czy można zmienić niektóre informacje. Edelman uznał, że dla niego nie ma to już znaczenia, choć najwyraźniej dla innych było nadal ważne.

  Dowiedz się więcej