Problematyka „Bajek robotów”

Chociaż świat stworzony w bajkach Lema jest na wskroś fantastyczny – akcja rozgrywa się w odległych galaktykach, które rządzą się innymi niż ziemskie prawami, zaś bohaterowie to głównie konstruktorzy, roboty i maszyny, poruszane problemy bliskie są człowieczeństwu i każdemu człowiekowi. Na tym głównie polega uniwersalizm i popularność tych krótkich utworów.

Poważne zagadnienia, takie jak odpowiedzialność za władzę, pazerność, chciwość, żądza posiadania ukazane są za pomocą lekkiej, nieraz parodystycznej literackiej formy. Autor zawarł w poszczególnych utworach wiele prawd o człowieku – jest on zarazem poważny, jak i śmieszny; poczciwy jak i żądny zemsty, skomplikowany, niejednoznaczny, a nieraz głupi i prymitywny. „Bajki” można odczytać jako parodię ludzkiego zachowania, problemów, sposobu patrzenia na świat i indywidualnych potrzeb. Jednak Lem nie ma na celu ich ośmieszenia, a daje ostrzeżenie przed zgubnymi zapędami. Zło przegrywa, jednak nie dzięki chwale i przewadze Dobra, ale poprzez swą głupotę. Maszyna myśląca jako „kretynka” skazana jest na zniszczenie, podobnie bezmyślny cybersmok ginie próbując siebie odjąć. Starający się nie myśleć elektrycerz Kwarcowy także ginie próbując zrozumieć najprostsze gesty. Chciwoąś, żądza nieograniczonej władzy spotykają się z unicestwieniem. Przetrwanie gwarantuje zachowanie umiaru.



Lem z dystansem w swych bajkach patrzy na świat, a nawet Wszechświat. Każe nam także spojrzeć nań przez pryzmat bajkowy. Ośmieszenie jednak nie unieważnia istnienia Kosmosu, nie czyni go czymś zbędnym, a jedynie pozwala na wzbudzenie wątpliwości, refleksję nie tylko na temat tego co na zewnątrz, ale także tego, co jest w nas – to także przecież cząstka Wszechświata.

  Dowiedz się więcej