Dulcynea z Toboso jest damą serca błędnego rycerza, Don Kichota z Manczy. W rzeczywistości jest to młoda, prosta wieśniaczka, Aldonsa Lorenso, mieszkańca Toboso, w której hidalgo był zakochany bez wzajemności przez kilka miesięcy.
Jest to postać tajemnicza, charakteryzująca się swoistym dualizmem. Czytelnik nie poznaje jej bezpośrednio i zna ją jedynie z opowieści Don Kichota i Sanczo Pansy. Obaj jednak postrzegają ją w odmienny sposób. Według słów giermka Aldonsa jest dziewczyną niebrzydką, zdrową, wysoką, silną i krzepką. Ma donośny głos, a w sposobie bycia jest nieco rozpustna i chętnie przyjmuje zaloty mężczyzn. Don Kichot jest przekonany, że Dulcynea jest piękna i cnotliwa. W wyobraźni kreuje wyidealizowany obraz istoty doskonałej, nie dającej się z nikim porównać, którą należy wielbić i dla której musi zdobyć sławę. Dzięki temu dama serca staje się sensem jego życia, podnietą do bohaterskich czynów, bóstwem, któremu musi dochować wierności.
W powieści Cervantesa postać Dulcynei z Toboso zyskuje wymiar symboliczny. Dla Don Kichota staje się symbolem celu, do którego dąży za wszelką cenę. Jest dla niego nieosiągalna dopóty, dopóki nie zdobędzie sławy godnej błędnego rycerza.