Tadeusz Różewicz

"Po wojnie nad Polską przeszłą kometa poezji. Głową komety był Różewicz, reszta to ogon".

W ten lapidarny sposób Stanisław Grochowiak wyraził swój zachwyt nad twórczością Tadeusza Różewicza - poety, dramatopisarza, prozaika, scenarzysty. W hierarchii twórców poezji polskiej XX wieku autor „Niepokoju” stawiany jest razem z Miłoszem na najwyższym miejscu.

O jego wielkim wpływie na rozwój literatury polskiej świadczy między innymi fakt, że stworzył on czwarty system wiersza polskiego nazywany po prostu - różewiczowskim. Jego nowatorstwo przejawiło się w odnowie języka literatury, poeta odnalazł indywidualny wyraz dla doświadczenia epoki Zagłady, totalitaryzmów i kryzysu wszelkich wartości. Jako dramaturg jest zaliczany do najwybitniejszych twórców europejskiego teatru absurdu.

Poeta był wielokrotnie nagradzany, w 1999 roku otrzymał Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta „za twórczość całego życia”, a 2000 nagrodę Nike za tomik „Matka odchodzi”. Jego twórczość została przetłumaczona na wiele języków: m.in. angielski, francuski, niemiecki, serbski, serbsko-chorwacki, szwedzki, duński, fiński.

W roku 2003 Wydawnictwo Dolnośląskie rozpoczęło publikacje „Utworów zebranych” Różewicza, co również świadczy o tym, jak istotny to pisarz dla współczesnej kultury polskiej.

1 czerwca 2006 na Wydziale Filologiczno-Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego odbyła się uroczystość nadania poecie tytułu doktora honoris causa.

Sławni powiedzieli o Tadeuszu Różewiczu

„Przeczytałem Wybór Pana i jeszcze raz doświadczalnie stwierdzam, że spośród poetów, którzy wystąpili po wojnie, ostanie się tylko poezja Różewicza. Pan jeden jedyny wyraził w liryce dramat swojego pokolenia.” (Julian Przyboś, list do T. Różewicza z 7.IV.1954)

„Drogi Panie Tadeuszu!
Z Rekonwalescentopola po długiej chorobie zasyłam Panu serdeczne gratulacje. Na cześć Pańską napisałem krótki poemat epiczny, który przytaczam:

Jubilat
Różewicz przyszedł do mnie.
Miał jedną nogawkę spodni
Wybitnie dłuższą.

Okazało się, że miał w niej
Dwie nagrody literackie
i złoty medal.
Oby druga nogawka
zrównała się z pierwszą!
koniec

Ściskam Pana serdecznie z całą Rodziną. Moja żona też.

(Leopold Staff, list z sierpnia 1955)

„Wiersz <> nie był pomyłką, choć nie brakło momentów, kiedy wyglądało na to, że przesadziłem. Pierwszy jego zbiorek <> wiele obiecywał, i dzieło, które teraz jest przed nami, tę obietnicę potwierdza, mimo niektórych odstępstw od głównej linii, do których zaliczam uleganie dziennikarskiemu duchowi epoki, zwłaszcza w sztukach teatralnych. Jego poezja natomiast towarzyszy moim rozmyślaniom o powołaniu poety, który, choćby się przeciwko temu bronił, będzie zawsze <>. Co naprawdę mój wiersz chciał wyrazić, to rzadkość wydarzenia, jakim są narodziny takiego prawdziwego poety, i potrzebę świętowania tej okazji radosną wrzawą trąb. skrzypiec i fletów, razem z nieświadomą, a przecież jakoś uczestniczącą naturą. (Czesław Miłosz, „Różewicz w roku 1996”, „Tygodnik Powszechny” 1996, nr 42)

„Nie mogę sobie nawet wyobrazić, jak wyglądałaby powojenna poezja polska bez wierszy Tadeusza Różewicza. Wszyscy mu coś zawdzięczamy, choć nie każdy z nas potrafi się do tego przyznać.” (Wisława Szymborska, „Poeci o Różewiczu...”, „Śląsk” 1996, nr 10)

Wykaz publikacji (wybór)

Twórczość poetycka:

1944 „Echa leśne” (rzeczy różne; wydane pod pseudonimem „Satyr”)
1946 „W łyżce wody” (satyry)
1947 „Niepokój”
1948 „Czerwona rękawiczka”
1950 „Pięć poematów”
1951 „Czas który idzie”
1952 „Wiersze i obrazy”
1954 „Równina”
1955 „Srebrny kłos”
1955 „Uśmiechy” (humoreski i satyry)
1956 „Poemat otwarty”
1957 „Poezje zebrane”
1958 „Formy”
1960 „Rozmowa z księciem”
1961 „Zielona róża. Kartoteka” (poezja i dramat)
1961 „Głos anonima”
1963 „Nic w płaszczu Prospera” (poezje i dramat)
1964 „Twarz”
1968 „Twarz trzecia”
1969 „Regio”
1974 „Poezje zebrane”
1977 „Duszyczka” (poemat prozą)
1987 „Poezje”
1991 „Płaskorzeźba”
1992 „Nasz starszy brat”(rzeczy różne)
1996 „Zawsze fragment”
1998 „Zawsze fragment. Recycling”
1999 „Matka odchodzi” (laur Śląskiego Wawrzynu Literackiego za 1999 r.)
2001 „Nożyk profesora” (poemat i wiersze)
2002 „Szara strefa”
2004 „Wyjście”

Twórczość prozatorska (zbiory opowiadań):

1953 „Kartki z Węgier” (reportaże)
1955 „Opadły liście z drzew”
1960 „Przerwany egzamin” (w roku 1965 – wyd. II rozszerzone)
1966 „Wycieczka do muzeum”
1970 „Śmierć w starych dekoracjach”
1979 „Próba rekonstrukcji”

Twórczość dramatyczna:

1960 „Kartoteka” („Dialog” nr 2) – premiera tegoż roku w Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1961 „Grupa Laokoona” („Dialog” nr 8) – premiera w 1962 Teatrze Dramatycznym w Warszawie
1962 „Świadkowie albo nasza mała stabilizacja” („Dialog” nr 5)
1964 „Akt przerywany” („Dialog” nr 1)
1964 „Śmieszny staruszek” („Dialog” nr 2)
1964 „Wyszedł z domu” („Dialog” nr 10)
1964 „Spaghetti i miecz” („Dialog” nr 12)
1966 „Moja córeczka” („Dialog” nr 5)
1966 „Prolog do <<Śmiesznego staruszka>>”(„Dialog” nr 12)
1968 „Przyrost naturalny” („Dialog” nr 4)
1968 „Stara kobieta wysiaduje („Dialog” nr 8)
19070 „Teatr niekonsekwencji (dramaty i szkice)
1971 „Na czworakach” („Dialog” nr 9)
1974 „Białe małżeństwo” („Dialog” nr 2)
1976 „Odejście Głodomora” („Dialog nr 9)
1978 „O wojnę powszechną za wolność ludów prosimy Cię, Panie” („Dialog” 9)
1979 „Do piachu” („Dialog” nr 2)
1982 „Pułapka” („Dialog” nr 2)
1991 „Przerwana rozmowa” („Dialog” nr 1)
1994 „Kartoteka rozrzucona” („Dialog” nr 10)

scenariusze filmowe:

1956 „Trzy kobiety” (napisany z Kornelem Filipowiczem; premiera kinowa 1957)
1960 „Miejsce na ziemi” (napisany z Kornelem Filipowiczem; premiera kinowa 1960)
1961 „Świadectwo urodzenia”(napisany ze Stanisławem Różewiczem)
1962 „Głos z tamtego świata” (napisany z Kornelem Filipowiczem)
1964 „Echo” (napisany ze Stanisławem Różewiczem, premiera kinowa1964)
1966 „Piekło i niebo” (napisany z Kornelem Filipowiczem)
1967 „Mąż pod łóżkiem” (napisany ze Stanisławem Różewiczem na podstawie opowiadania F. Dostojewskiego;film telewizyjny)
1969 „Samotność we dwoje” (napisany ze Stanisławem Różewiczem wg noweli K. . Konińskiego, premiera kinowa 1969)
1973 „Drzwi w murze” (napisany ze Stanisławem Różewiczem, premiera kinowa 1974)

Bibliografia
Zbigniew Majchrowski, Różewicz, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2002 r.

Jan Błoński, Szkic portretu poety współczesnego, w: tegoż, Poeci i inni, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1956.

Kazimierz Nowosielski, Tadeusza Różewicza „śmierci wielokrotne”, w: tegoż, Troska i czas. Szkice o poezji i przemijaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001.

„Indeks sztuk” miesięcznika „Dialog” zamieszczony na stronie internetowej pisma.

Tomasz Wroczyński, Literatura polska po 1939 roku, Wyd. 6. WSiP, Warszawa 1998.

Mapa serwisu:

Tadeusz Różewicz - biografia, twórczość