Ocalony - analiza i interpretacja

„ Ocalony” to jeden z najbardziej znanych wierszy Tadeusza Różewicza. Utwór pochodzi ze zbioru zatytułowanego „Niepokój” (1947), w którym odnajdziemy refleksje poety związane bezpośrednio z wojną i jej konsekwencjami.

Tytuł wiersza jest określeniem odnoszącym się bezpośrednio do podmiotu lirycznego utworu. Mamy tu do czynienia z typowym przykładem liryki bezpośredniej. W postaci poetyckiego monologu podmiot przedstawia siebie i swoje przeżycia, emocje, przemyślenia.

Konstrukcja utworu odznacza się pewnym rodzajem symetryczności, którą wyznacza po pierwsze klamra kompozycyjna złożona ze strof pierwszej i siódmej - ostatniej:

„Mam dwadzieścia cztery lata
ocalałem
prowadzony na rzeź.”

To swoista manifestacja tożsamości podmiotu lirycznego. Podkreśla, że jest człowiekiem młodym, któremu udało się ujść zagładzie. Szczególne znaczenie ma tu właśnie dokładne podanie wieku, gdyż w roku zakończenia wojny, Różewicz miał właśnie tyle lat. Podobną aluzję uczynił Tadeusz Borowski (w tym wypadku można mówić również o prowokacji), nadając głównemu bohaterowi „Opowiadań obozowych” swoje imię. Ta strofa, mieszcząca jedno zdanie, jest utrzymana w niezwykle spokojnej tonacji, napięcie zbudowane zostało tu poprzez skontrastowanie młodości z doświadczeniem wojny, które okazuje się głównym wyznacznikiem tożsamości podmiotu. „Wierszem <> Różewicz przekształcił swój życiorys w biografię symboliczną – przemówił tak, że mogła z nim utożsamić się cała generacja, chociaż mówił wyłącznie za siebie, w pierwszej osobie.” (Majchrowski, s.110)

Symetryczne są również strofy trzecia i piąta. Pomijając podobieństwo formalne, trzeba zwrócić uwagę na to, że obie strofy są zapisem doświadczenia wojennego podmiotu. Obie strofy zaczynają się wersem o charakterze aforystycznym:

„Człowieka tak się zabija jak zwierzę”

„Jednakowoż waży cnota i występek”

Następny wersy to dowody na poparcie wypowiedzianych tez. Dowody podmiot czerpie z własnych obserwacji, pisze dwukrotnie: „widziałem:” Dwa czasowniki: „widziałem” i „ocalałem”, samotnie stojące w wersach, określają powojenna tożsamość podmiotu, który jest przede wszystkim światkiem zagłady świata, nie tylko masowego ludobójstwa („widziałem furgon porąbanych ludzi”), ale również upadku kultury, języka, religii i moralności.

strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej