Komedia jako gatunek literacki

KOMEDIA – gatunek dramatyczny o pogodnej treści, akcji obfitującej w wydarzenia, z pomyślnym dla bohatera zakończeniem, z elementami komizmu, czasami także karykatury, satyry i groteski, mający na celu wywołanie śmiechu u widza.

Wywodzi się ze źródeł ludowych i obrzędowych, rozwinęła się w starożytnej Grecji (m. in. Arystofanes, ok. 446 – 386 p. n. e.) w opozycji do tragedii. Była to opozycja stylistyczna i kompozycyjna, ujawniała się w doborze bohaterów (w komedii pochodzących z niższych warstw) i zdarzeń (w komedii zwyczajnych, o szczęśliwym zakończeniu) oraz różnicy nastroju.

Komedia nowożytna ukształtowała się w XVI – XVII w. Zaznaczyły się w niej dwa wzorce:
• Tzw. komedia romantyczna – pojawiały się w niej elementy liryczne i fantastyka (m. in. W. Szekspir)
• Komedia klasycyzująca – sięgająca po realistycznie traktowane tematy obyczajowe, przy założeniu niezmienności natury ludzkiej (np. Skąpiec Moliera)

Komedia oświeceniowa podjęła wzory molierowskie, zaczęła jednak ukazywać człowieka na tle sytuacji, kraju, społeczeństwa. W zależności od dominanty tematycznej wyróżnia się m. in.:
a) Komedię charakterów – np. Świętoszek Moliera. Przebieg wydarzeń podporządkowany jest ukazaniu psychiki bohatera, o cechach zazwyczaj wyjaskrawionych. Ten typ komedii eksponuje główną postać, jej charakter, zaś fabuła odgrywa rolę drugorzędną. Bohater posiada jakąś wyeksponowaną cechę, jak na przykład snobizm, obłuda czy też skąpstwo.
b) Komedię sytuacji
c) Komedię intrygi – najjaskrawsza forma komedii sytuacji. Pełna napięcia akcja toczy się wśród intryg postaci, przy przebiegu obfitującym w niespodzianki i zaskakującym rozwiązaniu (np. Śluby panieńskie A. Fredry)
d) Komedię obyczajowa – ukazuje obyczajowość pewnej zbiorowości i panujące konwencje (np. Moralność pani Dulskiej G. Zapolskiej)
e) Komedię polityczna – przedstawiająca działania stronnictw politycznych, system władzy (np. Powrót posła Niemcewicza)



(Słownik szkolny. Terminy literackie, pod red. M. Jurczak, W. Majewskiej, E. Marjańskiej, B. Maślińskiej. Warszawa 1991)

  Dowiedz się więcej