Motywy literackie w „Alicji w Krainie Czarów”

Motyw ogrodu w „Alicji w Krainie Czarów”
Prawie wszystkie obiekty ukazane w „Alicji w Krainie Czarów” mają jakieś symboliczne znaczenie. Występują zazwyczaj w konkretnych scenach i w ich kontekście należy je rozpatrywać. Ogród w literaturze występuje jako odzwierciedlenie Edenu, raju, idyllicznego miejsca piękna i niewinności. W pierwszej części utworu Carrolla dowiadujemy się, że Alicja nie może wejść do ogrodu, któremu przygląda się z zewnątrz – raz jest za duża, innym razem za mała by dosięgnąć klucza do prowadzących do środka drzwi.

Uogólniając ogród symbolizować może pragnienia Alicji, które dziewczynka chce zaspokoić. Okazuje się, że gdy dziewczynka rośnie, czyli dojrzewa, spełnienie marzenia o wejściu do ogrodu staje się nierealne. Patrząc pod względem metaforycznym na dojrzewanie Alicji, ogród początkowo symbolizuje biblijny Eden, miejsce pełne łaski i niewinności, którego obecność poprzedza poznanie dobra i zła. Pragnienie wejścia Alicji do ogrodu symbolizuje pragnienie pozostania w wiecznym dzieciństwie, w niedojrzałości. Carroll opisuje uczucia tęsknoty i nostalgii, jakie towarzyszą dorastaniu. Bezradność zmniejszonej Alicji symbolizuje nieistotność dzieciństwa, zaś jej powiększony wzrost nie pozwala jej na wejście do rajskiego ogrodu dzieciństwa.

Ogród zajmuje kluczową rolę nie tylko w poszukiwaniu Alicji, ale także w Krainie Czarów. Kiedy ostatecznie Alicja wchodzi do ogrodu, okazuje się że nie jest on dziecięcym rajem. Jest za to marną fikcją, w której nawet kwiaty są malowane. Miejsce to zamieszkują nieobliczalne stworzenia. Ogród jest siedzibą władzy Króla i Królowej Serc.

Wykorzystanie tej karty podkreśla ideę, że ogród jest sercem Krainy Czarów. Zasady i praktyki w ogrodzie są tak niepowtarzalne i szalone jak w pozostałych lokalizacjach, które dziewczynka odwiedziła.
Ogród nie spełnia jej oczekiwań głównie dlatego, że zasady tam panujące są sprzeczne z tym, co dziewczynka zna. Miejsce to przejmuje nad nią władzę, sprawia, że Alicja bądź rośnie, bądź się kurczy. Powoli Alicja odkrywa iluzoryczność dziecięcego świata, który jedynie imituje świat dorosłych. Rządzi tu dwulicowość i parodia prawdziwej rzeczywistości.

Motyw śmierci w „Alicji w Krainie Czarów”

W Krainie Czarów Alicja wciąż ma świadomość zagrożenia i czającej się śmierci. Nawet jeśli się one nie realizują poczucie niebezpieczeństwa nie opuszcza jej, a śmierć kryje się nawet za pozornie błahymi, a nawet śmiesznymi wydarzeniami.

Motyw śmierci pojawia się już w pierwszym rozdziale, gdy narrator wspomina, że Alicja wciąż spadając pod swoim domem w dół ma świadomość, że upadek może ją zabić. Ma świadomość tragicznego końca, ale nie dopuszcza tych myśli do siebie. Z biegiem czasu uświadamia sobie, że jej przygody w Krainie Czarów są bardziej niebezpieczne, niż początkowo przypuszczała.

Szczególnie przerażające jest zachowanie Królowej Kier, która co chwila skazuje kogoś na ścięcie głowy. Okazuje się, że Kraina Czarów wcale nie jest przyjaznym światem, a jej niespełnione oczekiwania kończą się odczuciem rozczarowania i rozżalenia. Śmierć okazuje się realnym zagrożeniem, a Alicja zaczyna rozumieć, że ryzyko jakie napotyka nie jest jedynie śmieszną rzeczą lub absurdem.

Motyw snu

Podróż Alicji do Krainy Czarów odbywa się podczas jej snu. Zanurzenie się w króliczej norze oznaczają zanurzenie się w głębokim śnie. Marzenia dziewczynki tworzą w pełni uformowany świat, zmieniający się za sprawą wyjątkowej logiki. Powolny spadek imituje przejście od momentu zasypiania do głębokiego snu, począwszy od bezczynności Alicji, kończąc ma mocnym zanurzeniu się w jej świecie marzeń.

Postaci i zjawiska świata przedstawionego mieszają ze sobą realizm i fantastykę. Zasady. którymi rządzi się Kraina Czarów swoją logiką przypominają marzenie senne. Nic nie jest tu jednoznaczne, a wiele zasad jest pozbawionych sensu. Poetyka snu tłumaczy niejako dlaczego poszczególne wydarzenia przeczą zdrowemu rozsądkowi. Tak jak we śnie narracja podąża za marzycielem, w tym wypadku tytułową bohaterką, którą spotykają rozmaite fantastyczne przygody. Doświadczenia Alicji należy odczytywać w symboliczny sposób, by stworzyć logiczną interpretację powieści Carrolla.

Motyw przemiany

W Krainie Czarów Alicja szybko uświadamia sobie, że jedyną stałą i niezmienną rzeczą jest to, że jej oczekiwania i wyobrażenia o otaczającym świecie napotykają się z odrzuceniem oraz odrzuceniem logicznych zasad rządzących znaną jej rzeczywistością. Wiedza Alicji pochodząca z realnego świata także ulega przemianie – tabliczka mnożenia nie zgadza się, a zapamiętane wierszyki nabierają innej treści. Na przykład wiersz „Pan kotek był chory” brzmi:
„Pan Lew by raz chory i leżał w łóżeczku,
Więc przyszedł pan doktor:
- Jak się masz, koteczku?
- Niedobrze, lecz teraz na obiad jest pora
- rzekł Lew rozżalony i pożarł doktora.”
Także wzrost Alicji przeczy znanej rzeczywistości – raz się kurczy, innym razem rośnie do gigantycznych rozmiarów. W Krainie Czarów nie są związane przyczyna ze skutkiem dlatego Alicja wciąż czuje się sfrustrowana.

Motyw języka

W „Alicji w Krainie Czarów” Carroll gra z literackimi konwencjami, wykorzystuje kalambury, bawi się wieloznacznością słów. Carroll używa neologizmów, nadaje słowom oraz wyrażeniom nowe znaczenie. W Krainie Czarów wszystko jest możliwe, a językowe manipulacje Carrolla odzwierciedlają to poczucie nieograniczonej możliwości w zabawie językiem. Celem języka jest przekazywanie sensu, co wymaga by słowa miały stałe definicje, aby konsekwentnie przekazywać znaczenie. W Kraina Czarów język, a także znaki czy wydarzenia co chwila zmieniają znaczenie. Poszczególne aspekty Krainy Czarów nie wynikają z kontekstu, w którym się pojawiają. W rezultacie, nie ma spójnych wzorców rozumienia. System logiki fantastycznego świata nie pozwala gościom, takim jak Alicja, zrozumieć jej otoczenie.

Motyw absurdu (nonsensu)

Alicja od początku przebywania w Krainie Czarów określa panujące tam zasady jako nonsensowne, kuriozalne, zagmatwane czy dezorientujące. Wychowana w wiktoriańskim domu ma wpojone podstawowe zasady, stara się postępować według zdrowego rozsądku. Jednak w świecie, do którego trafiła wszystko stoi na głowie. Zarówno postaci, jak i poszczególne zdarzenia są niewiarygodne i absurdalne. W wypowiedziach bohaterów odnaleźć można sprzeczności, które się wykluczają. Alicja stara się wyrażać swój sprzeciw wobec napotykanych absurdów, tak jak to czyni podczas procesu Waleta Kier, gdy dowody wskazują, że jest on niewinny, jednak król odczytuje je zgodnie z sobie tylko znaną logiką.

Motyw utraconego dzieciństwa w „Alicji w Krainie Czarów”

W ciągu całego pobytu w Krainie Czarów Alicja wielokrotnie zmienia swą postać – raz rosnąc do rozmiarów giganta, raz kurcząc się. Te gwałtowne zmiany powodują, że nie czuje się komfortowo. Przeobrażenia fizyczne Alicji można traktować jako symbol zmian jakie zachodzą w dzieciństwie w młodej osobie.

Alicja swe przemiany uznaje za traumatyczne, powodują w niej smutek (gdy nie może wejść do pięknego ogrodu ze względu na swój wzrost roni wiele łez, z których powstaje sadzawka), frustrację, brak pewności. Mimo że dziewczynka stara się nie zmieniać swej postaci, decyduje się na to by wejść do ogrodu. Niestety, jej próby w pierwszym rozdziale kończą się klęską. W rozdziale piątym jej szyja rośnie do niewyobrażalnych rozmiarów, co także nie podoba się Alicji. Wszystkie te metamorfozy można przyrównać do zmian, jakie zachodzą u dziecka w dzieciństwie i okresie dorastania.

  Dowiedz się więcej