Bracia Lwie Serce

W 1973 roku Astrid Lindgren napisała powieść, w której poruszyła trudny i pomijany w literaturze dla dzieci temat śmierci. Wzruszająca opowieść o braterskiej miłości, niezwykłych przygodach bohaterów w fantastycznej krainie Nangijali, walce dobra ze złem, zyskała uznanie najmłodszych odbiorców, lecz spotkała się z ostrą krytyką ze strony dorosłych. Pisarce zarzucono kontrowersyjne podejście do zagadnienia śmierci.

„Bracia Lwie Serce” to piękna i niezwykle dramatyczna, momentami smutna baśń o męstwie, umiłowaniu wolności, poświęceniu w imię wyższych wartości, ludzkich słabościach i sile miłości, której nie jest w stanie zniszczyć nawet śmierć bohaterów. Czytelnik z zapartym tchem śledzi niesamowite przygody Jonatana i Karola Lwie Serce w Nangijali, jest świadkiem walki o wolność Doliny Dzikich Róż. Świat powieści jest światem magii, w którym wszystko jest możliwe, a ludzie jednoczą się przeciwko okrutnemu Tengilowi. Losy chłopców wzruszają, chwilami budzą grozę, lecz przede wszystkim uczą jak ważnymi wartościami w życiu każdego człowieka powinno być zachowanie własnego człowieczeństwa, godności osobistej i honoru.

Powieść Astrid Lindgren do dziś cieszy się niesłabnącą popularnością i zaliczana jest do światowego kanonu literatury dla dzieci.

Problematyka „Braci Lwie Serce”

Powieść Astrid Lindgren: „Bracia Lwie Serce” ma charakter uniwersalny i ponadczasowy. Pisarska poruszyła w niej wiele zagadnień, podkreślając znaczenie ważnych wartości w życiu każdego człowieka i ukazując je z perspektywy dziecka. To piękna, wzruszająca i zaskakująca swym przesłaniem historia o braterskiej miłości, umiłowaniu wolności, poświęceniu, ludzkich słabościach, ludzkiej godności i honorze, walce dobra ze złem.

Na plan pierwszy utworu wysuwa się wątek miłości braterskiej, jaka łączyła głównych bohaterów: Karola i Jonatana. Dla wątłego, chorego i lękliwego Karola starszy brat jest autorytetem. Malec podziwia Jonatana, pragnie być taki, jak on, jest mu ślepo oddany i darzy go bezgraniczną miłością. Jonatan otacza chłopca troskliwą opieką, jest wobec niego wyrozumiały i akceptuje wszystkie jego słabości. Bez chwili zawahania wbiega do płonącego mieszkania, rzucając się na ratunek bratu. Za ocalenie Karola ponosi największą ofiarę i umiera w wyniku odniesionych obrażeń. Osamotniony malec nie potrafi pogodzić się ze śmiercią Jonatana i niecierpliwie wyczekuje na dzień, w którym ponownie spotka go w Nangijali. Jonatan staje się jego przewodnikiem po fantastycznej krainie, opiekunem i przyjacielem. Karol zawsze chce towarzyszyć bratu, nie zważając na niebezpieczeństwa. Dzięki miłości, jaką darzy Jonatana, pokonuje swoje lęki i zdobywa się na odwagę, wyruszając samotnie do Doliny Dzikich Róż, przekonany, że brat potrzebuje pomocy. Nie waha się skoczyć w przepaść razem z Jonatanem, aby w ten sposób ułatwić mu przejście do Nangilimy i jednocześnie poświęca swoje życie, mając świadomość, że tylko kolejna śmierć umożliwi mu bycie z ukochanym bratem. Miłość, łącząca braci Lwie Serce, jest miłością pełną poświęcenia i wzajemnego oddania.

Astrid Lindgren w powieści poruszyła również istotną kwestię wolności i godności osobistej. Nangijala była cudownym miejscem, w którym ludzie wiedli proste i przyjemne życie. Ludzie żyli tu w przyjaźni, byli wobec siebie serdeczni i zajmowali się wyłącznie tym, co lubili. Wszystko zmieniło się w chwili, kiedy okrutny władca Karmaniaki, Tengil, najechał na Dolinę Dzikich Róż i uczynił z jej mieszkańców swoich niewolników. Uciśniony lud żył w nędzy, często głodując. Mieszkańcy Doliny Wiśni postanowili pomóc swym sąsiadom, organizując dla nich wsparcie. Wspólnymi siłami zdołali wywołać bunt przeciwko tyranowi i pokonali go, zdobywając upragnioną wolność. W walce uczestniczył również Jonatan Lwie Serce, uważając ją za swój obowiązek. Tylko ci, którzy narażali swe życie w obronie wolności, mogli udowodnić swoje człowieczeństwo i godność osobistą. Walka z Tengilem nawiązuje do motywu walki dobra ze złem i potwierdza, że zło zostaje ostatecznie pokonane. Bojownicy o wolność udowodnili, że Tengil nie potrafił złamać ich woli i pragnienia wolności.

„Bracia Lwie Serce” to także opowieść o trudnym temacie śmierci. Autorka, przenosząc Jonatana i Karola po śmierci do Nangijali, sugeruje, że śmierć nie stanowi kresu egzystencji człowieka i jest jedynie przejściem do innego, lepszego świata, w którym każdy czuje się szczęśliwy, radosny i zdrowy. Nangijala jest kolejnym etapem wędrówki człowieka po wszechświecie i tu również nie następuje kres jego życia. Ci, którzy kierowali się szlachetnymi pobudkami, trafiają z Nangijali do Nangilimy, gdzie nie ma zła. Natomiast ci, którzy wykazywali się okrucieństwem i występowali przeciw drugiemu człowiekowi, trafiają do miejsca, zwanego Lokrume.

Powieść Astrid Lindgren to niewątpliwie utwór, który powinien przeczytać każdy, niezależnie od wieku. „Bracia Lwie Serce” wzruszają, chwilami zasmucają, lecz przede wszystkim uczą o tym, co powinno stanowić sens egzystencji każdego człowieka.

Artyzm powieści Astrid Lindgren

Powieść Astrid Lindgren: „Bracia Lwie Serce” łączy w sobie elementy baśni, mrocznej średniowiecznej sagi rycerskiej oraz powieści przygodowej. Akcja utworu rozgrywa się w dwóch światach: w rzeczywistym, na Ziemi, w szwedzkim miasteczku w czasach współczesnych autorce oraz w fantastycznej krainie Nangijali, do której po śmierci przenoszą się tytułowi bohaterowie. Nangijala znajduje się w miejscu trudnym do określenia, na jednej z gwiazd, a czas jest tu odmierzany zupełnie inaczej niż na Ziemi. Życie jej mieszkańców jest proste i przyjemne. Do baśni przybliża powieść fantastyczność świata przedstawionego, obecność mitycznych potworów, Karma i Katli oraz motyw walki dobra ze złem, które ostatecznie zostaje pokonane.

Narratorem dzieła jest jeden z głównych bohaterów, dziesięcioletni Karol Lew, a świat przedstawiony i wszystkie wydarzenia ukazane są wyłącznie z jego perspektywy. Narrator nie jest więc wszechobecny i wszechwiedzący – opowiada tylko o tych zdarzeniach, których jest świadkiem bądź uczestnikiem, pozostałe zaś relacjonuje w oparciu o to, co usłyszał od innych bohaterów. Zastosowanie narracji pierwszoosobowej umożliwiło autorce nakreślenie świata widzianego oczami dziecka i nacechowanego jego emocjami oraz odczuciami.

Bohaterowie powieści w dużej mierze charakteryzowani są w sposób bezpośredni – przez narratora oraz pośredni, poprzez swoje działania i wypowiedzi. Charakterystyka postaci jest pobieżna, ograniczona do podstawowych informacji o nich. Najpełniej przedstawieni są tytułowi bohaterowie: Karol i Jonatan Lwie Serce.

Wszystkie wydarzenia ukazane są chronologicznie. Język powieści Astrid Lindgren jest prosty i dostosowany do sposobu wypowiedzi dziecka. W sposób niezwykle plastyczny i barwny autorka opisuje malowniczą scenerię górską, oddając nastrój grozy i tajemniczości.

„Bracia Lwie Serce” Astrid Lindgren to powieść o dzieciach i skierowana przede wszystkim do najmłodszych czytelników. To opowieść o niezwykłych przygodach w niezwykłej krainie, poruszająca kwestie niezwykle ważnych wartości w życiu człowieka: męstwa, umiłowania wolności, poświęcenia, miłości braterskiej i przełamywania własnych słabości.

Dalsze dzieje braci Lwie Serce

Po ukazaniu się „Braci Lwie Serce”, Astrid Lindgren otrzymała od swych czytelników wiele listów z prośbą o napisanie powieści o dalszych przygodach Jonatana i Karola w Nangilimie. Pisarka nie zamierzała jednak kontynuować dziejów braci i nie chciała też pozostawiać małych wielbicieli bez odpowiedzi. Napisała więc list, w którym pokrótce przedstawiła życie bohaterów w Nangilimie.

Przybycie Jonatana i Karola do Zagrody Jabłoni niezmiernie ucieszyło Mateusza, który nie przypuszczał, że chłopcy zjawią się w Dolinie Jabłoni tak szybko. Bracia zamieszkali razem z przybranym dziadkiem. Życie w Nangilimie było takie, jak w opowieściach Jonatana. Chłopcy przez większość dnia jeździli po okolicznych lasach na Grimie i Fialarze, rozpalali ogniska, kąpali się w jeziorach. Karolek w sadzie za zagrodą zbudował na ogromnej jabłoni domek. W lasach Nangilimy żyły dzikie psy i pewnego dnia Sucharek oswoił jednego z nich. Od tej pory Mecke towarzyszył w wyprawach braci, zawsze biegnąc tuż obok malca.

Jakiś czas później w Nangilimie zjawiły się mama chłopców i Sofia. Zamieszkały w małym, uroczym domku, niedaleko Zagrody Jabłoni. Karol i Jonatan odwiedzali je każdego dnia, czując się tak, jakby mieli dwie mamy.

Tengil i Jossi trafili do Lokrume. Nie żyło im się tam źle, lecz nie przyznawali się do tego, że znają się z Nangijali. Tengil nie mógł już ciemiężyć innych ludzi. Na pytanie Karola, gdzie znajdują się Karm i Katla, Jonatan odparł, że prawdopodobnie przebywają w Sorakaste, ale nie chciał nic więcej opowiedzieć o tym miejscu.

Ciekawostki o „Braciach Lwie Serce”

Po wydaniu drugiego tomu o przygodach Pippi Långstrump, krytyka literacka bardzo surowo oceniła twórczość Astrid Lindgren, określając pisarkę jako „niekulturalne beztalencie”.

Powieści Astrid Lindgren znane są na całym świecie i osiągnęły wielomilionowe nakłady, przynosząc pisarce międzynarodową sławę i uznanie. Kilka z nich zostało sfilmowanych.

W dorobku pisarskim Astrid Lindgren znajduje się ponad dwadzieścia powieści i zbiorów opowiadań dla dzieci. Pisarka jest również autorką sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych.

Tygodniowo na sztokholmski adres pisarki przychodzi 150 listów, co świadczy o niesłabnącej popularności jej twórczości.

W 1995 roku rosyjska Akademia Nauk nazwała imieniem pisarki nowo odkrytą gwiazdę. Od tej pory przedstawiała się żartobliwie jako Asteroid Lindgren.

Wszystkie książki Astrid Lindgren napisała w łóżku, w sypialni swego sztokholmskiego mieszkania bądź na balkonie domku w Furusund.

Na mszę żałobą i uroczystości pogrzebowe, przyjechali król szwedzki Karol Gustaw XVI i królowa Silvia.

W Polsce Astrid Lindgren jest patronką Domu Dziecka nr 3 w Gliwicach, Instytutu Małego Dziecka w Poznaniu oraz szkół podstawowych w Dąbrowie, Stargardzie Szczecińskim i Warszawie.

W 1977 roku odbyła się premiera szwedzkiego filmu na podstawie powieści „Bracia Lwie Serce”, w reżyserii Olle Hellboma. W roku 1985 ukazała się serialowa wersja ekranizacji powieści.

Cytaty z „Braci Lwie Serce”

Mówił, że z Nangijali pochodzą wszystkie bajki, bo właśnie tam takie rzeczy się dzieją i ten, kto się tam znajdzie, ma przygody id rana do wieczora, a nawet w nocy.

Jonatan nazywał mnie Sucharkiem. Nazwał mnie tak, kiedy jeszcze byłem całkiem mały, a jak któregoś razu spytałem dlaczego, powiedział, że dlatego, że bardzo lubi sucharki, zwłaszcza takie jak ja. Jonatan naprawdę mnie lubił i to było dziwne. Bo ja nigdy niczym innym nie byłem, jak tylko dosyć brzydkim i dosyć głupim, zastrachanym chłopcem na krzywych nogach, i w ogóle.

Teraz minęły już dwa miesiące, jak Jonatan tam mieszka sam. Musiałem żyć bez niego przez dwa długie, okropne miesiące. Ale ja też niedługo będę w Nangijali. Jeszcze trochę i też tam pofrunę. Może dziś w nocy. Mam takie uczucie, że to może się zdarzyć dziś w nocy.

Jonatan śmiał się. Staliśmy na stoku nad rzeką, obejmowaliśmy się i była nam tak wesoło, że nie da się tego opisać. Dlatego, że znów byliśmy razem.

Obmacałem się dokładnie i poczułem, że jestem zdrowy i wesoły w każdej części ciała. Po co mi w takim razie uroda? I bez niej moje ciało było takie szczęśliwe, jakby się całe śmiało.

I wtedy – wreszcie zobaczyłem Dolinę Wiśni. Ach, jak w niej było wszędzie biało od kwiatów! Była biała i zielona – od wiśniowych kwiatów i zielonej, bardzo zielonej, trawy. Przez tę zieleń i biel płynęła rzeka jak srebrna wstążka. […] Dolinę Wiśni otaczały wysokie góry, i to też było piękne. Z ich stromych stoków spływały ku dolinie potoki i wodospady, radośnie rozśpiewane, bo przecież mieliśmy wiosnę. I powietrze było jakieś niezwykłe. Takie czyste i dobre, że miało się ochotę je pić.

Pamiętasz, jak mówiłem, że życie tu, w Dolinie Wiśni, jest proste i przyjemne. Tak było i tak mogłoby być, ale teraz jest inaczej. Bo jak w tej drugiej, dalszej dolinie robi się ciężko i źle, to i u nas się to odczuwa. […] Bo Dolina Dzikich Róż nie jest już wolnym krajem. Jest w rękach wroga.

Bo inaczej nie jest się człowiekiem, tylko śmieciem.

To był głos Jonatana. Wołał mnie przez mój sen, potrzebował pomocy. Wiedziałem o tym. Jeszcze go wciąż słyszałem i chciałem pognać prosto przed siebie, w ciemną noc, byle tylko dotrzeć do niego, gdziekolwiek się znajduje. Ale prędko zrozumiałem, że to jest zupełnie niemożliwe. Co miałem zrobić? Nie było nikogo tak bezradnego, jak ja! Mogłem tylko wsunąć się z powrotem do łóżka i leżeć, i trząść się, i czuć się zagubionym, małym, wystraszonym i samotnym, chyba najbardziej samotnym na świecie.

Mały Karol Lwie Serce jest miły, ale na pewno nie jest lwem. Nie ma bardziej tchórzliwego stworzenia niż on. Lepiej by do niego pasowało nazwisko Zajęcze Serce.

Okropne też było widzieć, jak wyglądają ludzie z Doliny Dzikich Róż, jacy są wszyscy bladzi i wygłodniali, i nieszczęśliwi, ci przynajmniej, których zobaczyłem jadąc, tacy zupełnie inni niż ludzie z Doliny Wiśni. Ale my, w naszej dolinie, nie mieliśmy żadnego Tengila, który by nam kazał pracować jak niewolnikom i zabierał wszystko, co potrzebne do życia.

Nie, wcale nie wszystko – wtrącił Mateusz. – Nie wiesz, że ludzie w dolinie śpiewają pieśni o tym skoku i o Jonatanie. Jego przyjazd tutaj to jedyna wesoła rzecz, jaka zdarzyła się w Dolinie Dzikich Róż od czasu, kiedy Tengil się do niej wdarł i zrobił z nas niewolników. „Jonatan, nasz wybawiciel” – śpiewają, bo wierzą, że uwolni Dolinę Dzikich Róż.

Zobaczyłem, jak Tengil podchodzi, wskakuje na siodło i wjeżdża przez bramę. Nagle znalazł się tak blisko mnie, że zobaczyłem jego okrutną twarz i oczy. Okrutny jak wąż, mówił Jonatan, i tak rzeczywiście wyglądał, zionął okrucieństwem i żądzą krwi. Strój, który nosił, był czerwony jak krew, pióra na hełmie też czerwone, jakby umoczone we krwi. Oczy patrzyły prosto przed siebie, ale nie widział ludzi, wydawało się, że nie ma dla niego nikogo innego na świecie, nikogo prócz niego – Tengila z Karmaniaki. Och tak, był potworny!

Już było widać, kim jest. Nie żadnym pokonanym więźniem, ale powstańcem, bojownikiem o wolność. Orwar z Doliny Dzikich Róż. Kiedy w świetle latarni zobaczyłem jego oczy, zrozumiałem, dlaczego Tengil się go boi. Bo chociaż był słaby, płonął jakimś wewnętrznym ogniem i chyba tylko dzięki temu wyszedł żywy z tej nocy piekła.

Nadszedł wreszcie dzień walki, przez wszystkich wyczekiwany. Tego dnia nad Doliną Dzikich Róż była taka burza, że drzewa gięły się i łamały. Ale Orwar o innej burzy myślał, kiedy mówił: - Nadejdzie burza wolności, złamie ciemiężycieli, padną jak potrzaskane drzewa. Przewali się z hukiem i zmiecie naszą niewolę czyniąc nas znów wolnymi.

Jonatan jeszcze raz zadzwonił w róg. Wtedy Katla syknęła i obróciła się z furią przeciwko temu, któremu była dotąd tak ślepo posłuszna. Nadejdzie kiedyś ostatnia godzina Tengila, mówił swego czasu Jonatan, dobrze to pamiętam. nadeszła teraz.

Ale Jonatan powiedział, że w Nangilimie jest czas wesołych bajek, a nie ponurych, czas wypełniony zabawami. Ludzie się tam bawią, pracują też, oczywiście, i pomagają jedni drugim we wszystkim, ale dużo się bawią, śpiewają i tańczą, i opowiadają bajki. Czasem straszą dzieci naprawdę okropnymi, ponurymi bajkami o potworach, takich jak Karm i Katla, i o okrutnych ludziach, takich jak Tengil. Ale potem śmieją się z tego.

Jonatanie, wezmę cię na plecy – powiedziałem. – Kiedyś ty zrobiłeś to dla mnie. Teraz ja to zrobię dla ciebie. W ten sposób będzie sprawiedliwie.

Astrid Lindgren - biografia

Astrid Lindgren (szwedzka pisarka, autorka licznych utworów dla dzieci) przyszła na świat 14 listopada 1907 roku w prowincjonalnym miasteczku Vimmerby, w południowo-wschodniej prowincji Szwecji, Smalandii. Jej rodzice, Samuel August Ericsson i Hanna z domu Jonsson, byli zamożnymi chłopami. Wychowywali czwórkę swych dzieci w poszanowaniu wobec tradycyjnych wartości i pracy, traktując je surowo, lecz sprawiedliwie. Okres dzieciństwa pisarki, od najmłodszych lat przygotowywanej do objęcia posady w jednym ze sztokholmskich biur, to czas kształtowania się jej osobowości i charakteru. Znaczący wpływ na wrażliwość Astrid miał jej ojciec, który dzięki talentowi gawędziarskiemu rozwijał jej wyobraźnię. W wielu wywiadach Lindgren wspominała dzieciństwo jako okres niezwykle szczęśliwy w swym życiu, wypełniony zabawami z rodzeństwem i rozmaitymi żartami.

W wieku siedmiu lat rozpoczęła naukę w miejscowej szkole. Już wówczas ujawnił się jej talent pisarski, a swoimi pracami i opowiadaniami wzbudzała zachwyt nauczycieli i rówieśników. Nieco ekscentrycznym zachowaniem jak na ówczesne czasy budziła ogólne zdziwienie. Uwielbiała jazz i wbrew powszechnie obowiązującej modzie, ścięła włosy, co wstrząsnęło dość konserwatywną społecznością Vimmerby. W wieku dziewiętnastu lat wywołała skandal w rodzinnym mieście – zaszła w ciążę i postanowiła samotnie wychować dziecko.

Pragnąc jak najszybciej usamodzielnić się, aby zapewnić należyte warunki życia synowi, Larsowi, przeprowadziła się do Sztokholmu, gdzie zapisała się na kurs stenografii i maszynopisania. Po ukończeniu szkolenia, rozpoczęła pracę w biurze, a w dni wolne od obowiązków jeździła do rodziców, którzy zajmowali się Larsem. Jakiś czas później objęła stanowisko asystentki redaktora w Królewskim Klubie Automobilowym. Tam też, podczas pracy nad przewodnikiem turystycznym, poznała Sture Lindgrena, którego poślubiła w 1931 roku. Od dnia ślubu zajęła się przede wszystkim prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci. W roku 1934 przyszła na świat córka, Karin. Po wybuchu II wojny światowej zaczęła pisać dzienniki, w których opisywała i komentowała życie w Sztokholmie w czasie wojny.

O podjęciu działalności pisarskiej przez Astrid Lindgren . W roku 1941 zachorowała jej córka i przez kilka tygodni leżała w łóżku. Znudzona, zaczęła prosić matkę, aby opowiedziała jej historię o zwariowanej Pippi Långstrump. W roku 1944 Astrid rozpoczęła pracę nad powieścią o przygodach Pippi, opierając się w dużej mierze na historyjkach wymyślonych dla Karin. W tym samym roku zadebiutowała powieścią dla dziewcząt: „Zwierzenia Britt-Mari”, wygrywając konkurs ogłoszony przez wydawnictwo Rabén & Sj�gren.

W roku następnym pisarka ponownie wzięła udział w konkursie i otrzymała pierwszą nagrodę za pierwszy tom powieści: „Pippi Långstrump”. W 1947 roku ukazały się „Dzieci z Bullerbyn”. Książki Astrid Lindgren szybko zyskały ogromną popularność, przynosząc autorce międzynarodową sławę. Pisarka podjęła pracę redaktorki książek dziecięcych. W latach następnych powstały: „Pippi wchodzi na pokład” (1946), „Detektyw Blomkvist” (1946), „Pippi na Południowym Pacyfiku” (1948), „Nils Paluszek” (1949), „Rasmus, rycerz Białej Róży” (1953), „Mio, mój Mio” (1954), „Braciszek i Karlsson z dachu” (1955), „Rasmus i włóczęga” (1956), „Rasmus, Pontus i pies Toker” (1957), „Dzieci z ulicy Awanturników” (1958), „Madika z Czerwcowego Wzgórza” (1960), „Lotta z ulicy Awanturników” (1961), „Karlsson z dachu lata znów” (1962), „Emil ze Smalandii” (1963), „My na wyspie Saltkråkan” (1964), „Latający szpieg czy Karlsson z dachu” (1968), „Bracia Lwie Serce” (1973), „Madika i berbeć z Czerwcowego Wzgórza” (1976), „Ronja, córka zbójnika” (1981).

W 1958 roku Astrid Lindgren została odznaczona Medalem im. H.Ch. Andersena za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prozy dziecięcej. W roku 1971 otrzymała medal Akademii Szwedzkiej. W roku 1978 na wniosek swych najmłodszych czytelników z Polski otrzymała Order Uśmiechu, a we Frankfurcie odebrała Nagrodę Pokojową Niemieckiego Związku Księgarzy. Rok później za „Braci Lwie Serce” przyznano jej międzynarodową Nagrodę Literacką im. Janusza Korczaka. W 1989 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego. W roku 1990 została wybrana „Szwedką Stulecia”.

Zmarła w domu opieki w Sztokholmie 28 stycznia 2001 roku, po trwającej kilka dni chorobie, w wieku dziewięćdziesięciu czterech lat

Mapa serwisu:

„Bracia Lwie Serce” - bohaterowie