Głównym przesłaniem utworu jest zawezwanie odbiorcy do heroizmu mimo wszystko, heroizmu bezinteresownego, nieoczekującego nagrody za swoje czyny ani tu, ani w zaświatach. Nagrody są bowiem niczym. Poza granicą śmierci znaleźli się wielcy bohaterowie, którzy poszli
“do ciemnego kresu po złote runo nicości”.
Owo oksymoroniczne wyrażenie „złote runo nicości” odsyła czytelnika do mitu o Jazonie, które było dla bohatera nagrodą za dokonanie wielu chwalebnych czynów. Nagroda za heroizm okazuje się jednak bezwartościowa – gdyż jest to „runo nicości”. Tragizm ludzkiego losu polega na tym, że mimo starań o nagrodę nie otrzymujemy nic. Nakaz heroizmu ma więc inne podstawy.
W utworze przedstawiona została droga życia pomiędzy inicjacją (powtórnymi narodzinami) a śmiercią. Powtórnymi narodzinami jest ocalenie (rozumiane być może jako ocalenie z wojny):
“ocalałeś nie po to aby żyć
masz mało czasu trzeba dać świadectwo”
Czasownik „żyć” z końca pierwszego zacytowanego wersu nie odnosi się do życia jako takiego, ale raczej do życia, z które czerpie się przyjemności. Podmiot uważa, że życie nie jest celem samym w sobie, nie jest celem, do którego należy dążyć. To pokusa, której należy się przeciwstawić na rzecz „dawania świadectwa” - świadectwa wartościom, które stworzyły i usensowniają naszą kulturę.
Podmiot liryczny nawołuje adresata do odwagi:
„bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny
w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy”
Nakazuje on także gniew wobec krzywdy i poniżania innych, pogardy dla „szpiclów, katów, tchórzy”, choć oni i tak wygrają. Nawołuje więc do odwagi z góry skazanej na przegraną.
Owa przegrana nie jest jednak bez wartości – to dziedzictwo kulturowe Europy nadaje jej wartość. Pan Cogito odwołuje się tutaj do dziedzictwa greckiej mitologii (odniesienie się do złotego runa) i Biblii (droga Izraelitów przez pustynię po wyjściu z Egiptu):
strona: - 1 - - 2 -