klp.plGustaw Herling-Grudziński (prozaik, krytyk literacki, eseista, publicysta, tłumacz) urodził się 20 maja 1919 roku w Kielcach. W klasie szóstej gimnazjum imienia Stefana Żeromskiego debiutował na łamach „Kuźni Młodych” cyklem reportaży: „Świętokrzyżczyzna”. Od roku 1937 do wybuchu II wojny światowej studiował polonistykę na wydziale Uniwersytetu Warszawskiego. Jego wykładowcami byli między innymi: Julian Krzyżanowski i Tadeusz Kotarbiński. Był również słuchaczem szkoły teoretyczno-literackiej, prowadzonej przez Ludwika Frydego przy Warszawskim Kole Polonistów.
W tym okresie poświęcił się przede wszystkim publicystyce społeczno-kulturalnej oraz literackiej, pisząc na łamach „Ateneum”, „Pionu” i „Naszego Wyrazu”. Kierował działem literackim dwutygodnika „Przemiany” oraz tygodnika „Orka na ugorze”. Pod wpływem K.L. Konińskiego zainteresował się kulturą ludową, fascynował się Puszczą Jodłową i Górami Świętokrzyskimi. Należał do Warszawskiego Koła Polonistów.
Po kampanii wrześniowej, w której nie brał udziału (nie dostał się do armii, chociaż bardzo mu na tym zależało) zaangażował się w konspirację, przystąpił do współorganizowania Polskiej Ludowej Armii Niepodległościowej (PLAN), w której pełnił funkcję szefa sztabu i współredaktora podziemnego czasopisma „Biuletyn Polski”. W listopadzie 1939 roku, jako emisariusz PLAN-u, wyruszył na Zachód przez Litwę, aby przyłączyć się do wojska polskiego. We Lwowie, dzięki pomocy Marii Dąbrowskiej i Juliusza Kleinera, został przyjęty do Związku Zawodowego Literatów Polskich i otrzymał zaświadczenie, które miało chronić go przez władzami sowieckimi.
W poszukiwaniu pracy i środków finansowych na dalszą podróż, dotarł do Grodna, gdzie zatrudnił się jako pomocnik stolarza w Teatrze Kukiełek M. i J. Jaremów. W marcu 1940, podczas próby przekroczenia granicy, został aresztowany przez NKWD. Po kilku tygodniach przesłuchań i śledztwa, oskarżono go o szpiegostwo na rzecz wywiadu niemieckiego i skazano na pięć lat więzienia.
Od czerwca do listopada przebywał w więzieniach w Witebsku, Leningradzie i Wołogdzie, skąd został przewieziony do obozu pracy przymusowej w Jercewie koło Archangielska. 20 stycznia 1942 roku otrzymał zwolnienie na podstawie paktu Sikorski-Majski, które wymusił głodówką. Po wyjściu na wolność wstąpił do Armii Polskiej generała Andersa, z którą przez Persję, Irak, Palestynę i Egipt dotarł do Włoch. Rozpoczął wówczas regularną korespondencję dla prasy wojskowej, głównie do tygodnika II Korpusu „Orzeł Biały”. Chorego na tyfus Grudzińskiego przewieziono do szpitala we Włoszech. Po odzyskaniu zdrowia, odrzucił propozycję przejścia do emigracyjnego Wydziału Prasy i Propagandy, złożoną mu przez Jerzego Giedroycia. Zdecydował się na udział w kampanii włoskiej. W maju 1944 roku jako radiotelegrafista 3 Dywizji Strzelców Karpackich walczył w bitwie pod Monte Cassino, za co został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Autor: