Pielgrzym - analiza i interpretacja

Geneza
Cyprian Kamil Norwid pisząc ten utwór sięgnął po jedno z ważniejszych słów, mających kluczowe znaczenie dla polskiego romantyzmu. Najsłynniejszym pielgrzymem w literaturze europejskiej doby romantyzmu jest główna postać „Wędrówek Czajld Harolda” George’a Byrona. Bohaterem jest samotny wędrowiec, który wyrusza w morską podróż, aby rozpocząć tułacze życie. To właśnie pod wpływem tego utworu oraz „Sonetów krymskich” Adama Mickiewicza, przed powstaniem listopadowym PIELGRZYM był synonimem poety-wędrowca, który poznawał świat w czasie swych podróży, a także pragnął zgłębiać jego tajemnice.

W swych Sonetach Mickiewicz mianem pielgrzyma określił poetę - wygnańca, który wspomina przeszłość i tęskni za Ojczyzną. Tułaczego losu nie wybrał sam, został zmuszony do „bycia wędrowcem” niepewnym przyszłości. Już po powstaniu listopadowym, w dużej mierze dzięki „Księgom pielgrzymstwa polskiego”(1832) Mickiewicza słowo PIELGRZYM zaczęło oznaczać Polaka - emigranta, który walczy o wolność Ojczyzny, zaś jego największym marzeniem jest możliwość powrotu do niej. W innych epokach słowo PIELGRZYM miało odmienne znaczenie. W średniowieczu na przykład określało pątnika - wędrowca do miejsc świętych, grobów męczenników czy kościołów. Pod wpływem Ksiąg Mickiewicza nowe czasopisma emigracyjne zatytułowane zostały „Pielgrzym Polski” (1832-1833) oraz „Kalendarz Pielgrzyma Polskiego” (1838-1841).

Interpretacja

Tytuł utworu jest odnowieniem przez Norwida romantycznego znaczenia tego słowa. Zdaniem autora, „Pielgrzym” nie jest ani poetą, ani polskim emigrantem. Słowem tym określa stan, w jakim żyje człowiek; sposób ludzkiego istnienia - według autora najbardziej godny. Właśnie do tych, którzy tego nie rozumieją, bądź też nie akceptują, zwraca się podmiot liryczny. Odwołuje się do starotestamentowych obrazów wędrówki po pustyni („Dlatego że dom mój ruchomy Z wielbłądziej skóry...”), która to prowadziła ku niebu i zbliżała do Boga. Wymowa wiersza zwrócona jest ku tym, którzy nie tylko są zbytnio przywiązani do osiadłego trybu życia i - co z tym związane - ich życie pozbawione jest duchowego wymiaru, ale także traktują pielgrzymów - wędrowców i ich sposób życia jako gorszy, bez względu na to, czy tułaczy los wybrali sami, czy też zostali do tego zmuszeni. Podmiot liryczny bezpośrednio zwraca się do tych ludzi („Wy myślicie”) i mówi im, jakby przyznaje się przed nimi do tego, że nie ma domu w znaczeniu budynku -

„Wy myślicie, że i ja nie Pan,
Dlatego że dom mój ruchomy
Z wielbłądziej skóry...”

W wierszu tym Norwid wygłosił pochwałę własnego „stanu” – stanu natchnionego poety, któremu pielgrzymi tryb życia w niczym nie przeszkadzał.

Analiza - kształt artystyczny

Utwór ma budowę regularną. Tworzą go cztery trzywersowe zwrotki. Występują w nim środki stylistyczne takie jak: epitety („płaskie domy”), metafory („aż w nieba łonie trwam”), wykrzyknienia („Jak piramidę!”). Występują rymy międzyzwrotkowe, widoczne jest graficzne podkreślenie pewnych słów czy też zdań („s t a n ó w - s t a n”).

Pielgrzym - Cyprian Kamil Norwid

I
Nad stanami jest i stanów-stan,
Jako wieża nad płaskie domy
Stercząca w chmury...

II
Wy myślicie, że i ja nie Pan,
Dlatego że dom mój ruchomy,
Z wielbłądziej skóry...

III
Przecież ja aż w nieba łonie trwam,
Gdy ono duszę mą porywa
Jak piramidę!

IV
Przecież i ja ziemi tyle mam,
Ile jej stopa ma pokrywa,
Dopókąd idę!...

  Dowiedz się więcej