Czasopiśmiennictwo w oświeceniu

Organizatorem „Monitora” był Ignacy Krasicki. Pismo początkowo było tygodnikiem, a potem dwutygodnikiem. Poza Krasickim w skład redakcji wchodzili Franciszek Bohomolec, Adam Kazimierz Czartoryski i Józef Minasowicz. „Monitor” wyraźnie wzorował się na angielskim „Spectatorze”, co przejawiało się w nowoczesnej publicystyce. Pismo propagowało idee oświecenia, podkreślało doniosłość wychowania intelektualnego i fizycznego, higieny, urabiało charaktery, tępiło wady narodowe i dawało podstawy do wychowania obywatelskiego” – pisze Ludwik Grzebień (L. Grzebień, „Kultura, nauka, oświata”, [w:] „Historia literatury polskiej. Oświecenie”, pod red. A. Skoczek, Bohnia-Kraków-Warszawa 2006, s. 98). „Monitor” uchodził za bastion wartości mieszczańskich. Na jego łamach z czasem zaczęły dominować przekłady tekstów z brytyjskiego „Spectatora”.

Na lata 1765-1767 przypada tak zwany okres bohaterski „Monitora”. Wówczas czasopismo pełniło rolę organu wielkiej reformy społecznej. Redakcja z całych sił usiłowała wpłynąć na kształt opinii publicznej, zaciekle atakując środowiska szlacheckie. Poza tym „Monitor” stał się wówczas prawdziwym ośrodkiem koncentrującym pisarzy pierwszego pokolenia stanisławowskiego.

Czasopismo Krasickiego wyróżniało się nowoczesną publicystyką, która w niczym nie przypominała tej, znanej z tradycji sarmackich. Zamiast kwiecistych alegorii, w „Monitorze” obowiązywał jeżyk konkretny, rzeczowy i racjonalny. A dominację religii katolickiej zamieniono na wyznaniową tolerancję oraz otwartość.

Innym bardzo ważnym pismem polskiego oświecenia były „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, będące organem prasowym słynnych „czwartków” stanisławowskich. Czasopismo ukazywało się w latach 1770-1777. W sumie opublikowano szesnaście numerów, a raczej tomów, zawierających przegląd twórczości poetyckiej środowiska związanego ze Stanisławem Augustem. Pierwszym redaktorem pisma było Jan Albetrandi, a od 1771 roku Adam Naruszewicz. W przeciwieństwie do „Monitora” twórcy „Zabaw” otwarcie przyznawali się do chęci kontynuowania tradycji staropolskich. Na łamach pisma hołdowano także dorobkowi antycznych mistrzów. Szczególną popularnością wśród twórców związanych z „Zabawami” cieszyła się także literacka tradycja francuska.

strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 - 

  Dowiedz się więcej