klp.plPowieść Frances Hodgson Burnett: „Tajemniczy ogród” od lat cieszy się ogromną poczytnością wśród czytelników i zaliczana jest do kanonu klasyki literatury dziecięcej. Na niesłabnącą popularność utworu bez wątpienia wpływa jego ponadczasowa i uniwersalna wymowa.
Wzruszająca opowieść o losach Mary Lennox, osieroconej, samotnej i kapryśnej dziewczynki, porusza istotną problematykę wartości przyjaźni i miłości w życiu każdego człowieka. Autorka na zasadzie kontraktu zestawia trójkę małych bohaterów: Mary, Colina i Dicka. Zarówno Mary, jak i Colin, dorastali w domach dostatnich, przepełnionych służbą, spełniającą każde ich żądanie. Byli jednak nieszczęśliwi i samotni, ponieważ pozbawiono ich towarzystwa rówieśników, a rodzice nie okazywali im miłości. Ojciec Mary był wiecznie zajęty pracą i swoimi chorobami, a matka nie interesowała się dziewczynką i wiodła życie towarzyskie, skupiając się wyłącznie na sobie. Mary była dzieckiem niechcianym, ukrywanym przed znajomymi.
Ojciec Colina nie potrafił obdarzyć go miłością, ponieważ winił go za śmierć matki, a widok wątłego, smutnego chłopca wzbudzał w nim strach, niechęć i przywoływał bolesne wspomnienia. Taki sposób wychowania, w którym zaspokajano wyłącznie materialne potrzeby dziecka, wpłynął niekorzystnie na charakter dzieci. Oboje byli samolubni, rozpieszczeni i przekonani o swej wyższości wobec innych ludzi. Ich przeciwieństwem jest Dick – chłopiec dorastający w licznej rodzinie, radości i matczynego ciepła. Jego dom rodzinny nie był zamożny, lecz była w nim miłość i prawdziwe szczęście. Dick wyrósł na chłopca szczerego, wrażliwego, godnego zaufania i szanującego dorosłych. Chętnie pomaga Mary w ogrodzie, wspiera Colina, nie ocenia swych przyjaciół i akceptuje ich takimi, jakimi są.
Różnice w wychowaniu Mary, Dicka i Colina uwidaczniają znaczenie rodziny w życiu każdego człowieka. Mary, najczęściej obserwująca z daleka rodziców i podziwiająca matkę, nie czuła się związana z nimi emocjonalnie. Ich śmierć przyjęła z obojętnością, bardziej przejmując się tym, czy ludzie, którzy zajmą się nią, będą spełniali jej kaprysy. Colin nienawidził zmarłej matki, ponieważ uważał, że odebrała mu miłość ojca. Czuł, że ojciec nie kocha go, ponieważ jest chorowity i słaby. Pragnął jednak miłości pana Cravena i chciał, aby ojciec był z niego dumny. Dlatego też postanowił odzyskać zdrowie i stać się silnym chłopcem, aby pewnego dnia stanąć o własnych siłach przed obliczem ojca, mówiąc, że teraz zasłużył na jego miłość. Dick, otoczony matczyną miłością, ufał matce i darzył ją szczerą miłością. To właśnie Susan Sowerby dla Mary i Colina stała się uosobieniem prawdziwej matki, takiej, o jakiej oboje marzyli.
Na przykładzie trójki bohaterów Frances Hodgson Burnett podkreśla ważną rolę miłości rodzicielskiej i troskliwej opieki, która jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju dziecka, kształtowania jego osobowości i charakteru. To przede wszystkim rodzice powinni uczyć dziecko miłości i radości życia. Mary i Colin, którzy nie zaznali rodzicielskiej troski, nie potrafili kochać innych ludzi, szanować ich, czuli się nieszczęśliwi i zagubieni. Potrzebę otoczenia dziecka miłością podkreśla wielokrotnie Susan Sowerby, starając się wpłynąć na pana Cravena i jego stosunek do syna oraz oddanej mu pod opiekę Mary.
Ważną rolą w życiu każdego człowieka jest również obecność życzliwych mu ludzi. Mary nie potrafiła obdarzyć innych sympatią, ponieważ nie czuła nigdy takiej potrzeby. Wychowana została w przekonaniu, że służba jest kimś gorszym i stworzona została po to, aby spełniać jej zachcianki. Dopiero przyjazd do Anglii i szczera sympatia Marthy zmieniła podejście dziewczynki do wielu spraw i sprawiła, że stała się otwarta i nauczyła się okazywać pozytywne emocje. Colin dorastał otoczony ludźmi, którzy tak naprawdę nie lubili go i traktowali go jak utrapienie. Spełniali jego żądania ze strachu przed kolejnymi atakami wściekłości. Stał się swoistym dziwadłem, traktującym innych z wyższością i przemawiającym do dorosłych wyniosłym tonem. Zmienił się pod wpływem Mary, która potrafiła szczerze i bez ogródek powiedzieć mu, że zachowuje się niewłaściwie.
Powieść podkreśla także znaczenie natury i jej dobroczynnego wpływu na zdrowie i usposobienie ludzi. W Indiach Mary czuła się zawsze zmęczona i nie lubiła przebywać poza domem. Jej skóra miała żółtawy odcień, oczy były pozbawione blasku, a dziewczynka często chorowała. W Anglii każdego dnia przebywała na świeżym powietrzu, biegając po ogrodzie i zajmując się pielęgnowaniem roślin. Ruch i zabawa wpłynęły pozytywnie na jej wygląd i zdrowie. Dziewczynka zaczęła także dostrzegać piękno otaczającego ją świata i stała się wrażliwa. Colin przez wiele lat żył w zamkniętym pokoju, unikając ludzi i styczności ze świeżym powietrzem. Kontakt z naturą sprawił, że odzyskał siłę i sprawność fizyczną. Natomiast Dick, będący swoistym dzieckiem natury, jest krzepki, zdrowy, silny i potrafi cieszyć się życiem.
„Tajemniczy ogród” to również obraz społeczeństwa angielskiego i obyczajowości końca XX wieku. Autorka przybliża różnice klasowe, wprowadzając bohaterów należących do dwóch różnych warstw społecznych. Rodzina Mary i rodzina Colina to przedstawiciele zamożnej arystokracji. Dom pana Archibalda jest ogromny, ponury i pozbawiony ciepła. Jego przeciwieństwem jest skromna, niewielka chatka, stojąca na skraju wrzosowiska, w której mieszka liczna rodzina Sowerby. Żyją biednie, lecz ich dom jest wypełniony śmiechem, radością i miłością. Rodzeństwo Dicka nie ma pięknych zabawek ani drogich ubrań, ale jest otoczone matczyną troską i szczęśliwe. Dick i Mary mają wszystko, lecz brakuje im najważniejszego – miłości.
Ważnym aspektem w powieści jest również symbolika tajemniczego ogrodu, w którym Mary i Colin odnajdują radość i uczą się, jak być szczęśliwymi, pełnymi energii dziećmi. Ogród, przywrócony do życia po latach zapomnienia, staje się swoistą metaforą ludzkiego życia, w którym śmierć i życie, miłość i odrzucenie, radość i smutek przeplatają się ze sobą.
To właśnie wieloaspektowość problematyki „Tajemniczego ogrodu” sprawia, że powieść zyskała wymiar uniwersalny i ponadczasowy.
Autor: 