Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Fiodor Dostojewski przyszedł na świat 30 października 1821 roku w jednej z najuboższych dzielnic ówczesnej Moskwy. Był drugim synem z ośmiorga dzieci lekarza Michała Andriejewicza Dostojewskiego i Marii Dostojewskiej z domu Nieczajew. Już jako małe dziecko zetknął się ze światem nędzy i występku, krzywdy i poniżenia. Warunki życia, w jakich dorastał, były skromne. Ojciec, człowiek o trudnym usposobieniu i drażliwy, lubił zaglądać do kieliszka. Matka niewiele miała do powiedzenia, ale to właśnie jej zawdzięcza Dostojewski chłopięce rozmiłowanie w literaturze. Krąg jego młodzieńczych lektur to historyczne romanse Waltera Scotta, „powieści grozy” Ann Radclife oraz utwory Honoriusza Balzaka i E.T.A. Hoffmana, z literatury rosyjskiej zaś Nikołaj Karamizin, Wasilij Żukowski i oczywiście uwielbiany Aleksander Puszkin.

W roku 1837 – po śmierci matki – ojciec umieścił syna w szkole w Sankt Petersburgu dla uzupełnienia edukacji. W latach 1838-1843 Dostojewski studiował w Głównej Szkole Inżynierskiej, którą ukończył z patentem inżyniera i w stopniu podporucznika. Podjął służbę, ale już w roku następnym podał się do dymisji, by poświęcić się wyłącznie pracy literackiej,

Debiutował w roku 1846 powieścią epistolarną Biedni ludzie, której tematem była nieodwzajemniona miłość drobnego kancelisty do ubogiej panny. Powieść została entuzjastycznie przyjęta w kręgu wielce wówczas wpływowej „szkoły naturalnej”. Młodego debiutanta pasowano na następcę wielkiego Nikołaja Gogola i kontynuatora jego „dramy urzędniczej”.

Wkrótce jednak Dostojewski odchodzi od socjologizmu „szkoły naturalnej” ku romantycznemu socjologizmowi, zauroczony problematyką buntu jednostki przeciwko represywnym konwencjom społecznym u Fryderyka Schillera, Goethego, Byrona i Lermontowa. Już bohater opowiadania Sobowtór (1846), kancelista Goladkin, cierpi na typowo romantyczną przypadłość: rozdwojenie jaźni. Dalszym krokiem Dostojewskiego na tej drodze – ku współczesnej prozie psychologicznej – były granicząca z horrorem nowela Gospodyni (1847) oraz powieść sentymentalna Białe noce.

Kariera pisarska Dostojewskiego została brutalnie przerwana przez aresztowanie wiosną 1849 roku. Powodem było uczęszczanie na towarzyskie „piątki” u Michaiła Butaszewicza-Pietraszewskiego, podczas których żywo dyskutowano na tematy filozoficzne, ekonomiczne, społeczne. Pociągnięto wówczas do odpowiedzialności 123 osoby. Osadzony w Twierdzy Pietropawłowksiej Dostojewski po wielomiesięcznym śledztwie został – wraz z grupą 21 osób – skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Reskrypt Mikołaja I o złagodzeniu wyroków odczytano skazańcom dopiero na miejscu kaźni, gdy pierwszą trójkę spośród nich przywiązano już do słupów (Dostojewski był w drugiej trójce). Ostatecznie skazano pisarza na cztery lata katorgi, a potem wcielenie do wojska w stopniu szeregowca.

Katorgę odbywał Dostojewski w Omsku, służbę zaś w Semipałatyńsku. W roku 1857 poślubił z wielkiej miłości Marię Isajewą, był to jednak związek wyjątkowo nieudany (pewne cechy żony odziedziczyła Katarzyna Iwanowna ze Zbrodni i kary). W 1859 roku, już za panowania Aleksandra II, Dostojewski uzyskał zwolnienie z wojska i z końcem roku – po 10 latach - powrócił do stołecznego Sankt-Petersburga. Swoje doświadczenia i przemyślenia z czasów katorgi zawarł we Wspomnieniach z domu umarłych (1861-1862).

Dostojewskiemu niezbyt wiodło się w pierwszych latach po powrocie z zesłania do życia publicznego. Zbankrutował jako wydawca miesięcznika „Epocha”. Zmarł jego ukochany brat Michaił, a także po długiej chorobie żona. Nasiliły się ataki epilepsji, nękali wierzyciele, ciągnął się też burzliwy romans z Apolinarią Susłową. Wciąż pociągała go i zwodziła szatańska poetyka ruletki. Z końcem lipca 1865 roku wyjechał do Wiesbaden, a potem do Kopenhagi. W czasie tej podróży powstała pierwsza wersja Zbrodni i kary, ale po powrocie jesienią do Rosji Dostojewski spalił to, co napisał, i przystąpił do pracy nad nową wersją powieści.

Zbrodnia i kara przyniosła pisarzowi wielki sukces Jednocześnie uśmiechnęło się do niego szczęście osobiste. Poznał Annę Snitkin, z którą wziął ślub w lutym 1867 roku. W roku 1877 Dostojewski został członkiem-korespondentem Akademii Nauk, a pod koniec życia był chętnie widywany na dworze, choć jako były więzień polityczny wciąż pozostawał pod nadzorem policji. Zmarł 28 stycznia 1881 toku w Petersburgu. Pochowano go na Cmentarzu Tichwińskim.

Na dorobek pisarski Fiodora Dostojewskiego, obok Zbrodni i kary [i/], złożyły się między innymi takie powieści, jak: Idiota (1868), Biesy (1872), Młodzik (1875) i Bracia Karamazow (1879-1880).



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej