klp.pl- Modernizm – (z fran. moderne, czyli nowoczesny) tendencje w literaturze, sztuce i myśli europejskiej, które pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku. Zawierały one przekonanie o kryzysie świata mieszczańskiego (dekadentyzm), protest przeciwko obyczajowości mieszczańskiej. Stąd wynikało poszukiwanie nowych form sztuki oraz wyznaczenie artyście i sztuce nowego miejsca w społeczeństwie – miejsca nadrzędnego i niezależnego. Najważniejsze ośrodki modernizmu znajdowały się we Francji, Niemczech, Rosji i Austrii. Nazwa modernizm czasami bywa przyjmowana jako określenie pierwszego etapu rozwoju literatury Młodej Polski, wyrażającej tzw. bunt modernistyczny.
- Symbolizm – kierunek w literaturze i sztuce, który pojawił się we Francji i Belgii pod koniec XIX wieku. Swym zasięgiem objął wiele krajów. Nazwa pochodzi od manifestu J. Moreasa z 1886 roku. U jego podstaw leży traktowanie świata i zjawisk w nim zachodzących jako symboli, w których ukryta jest prawda, do której trzeba dotrzeć. Nowym zadaniem sztuki było wyrażanie treści niedostępnych rozumowi. Odwoływał się do intuicji i symbolu jako środka artystycznego. Odrzucał naturalizm. Do ważnych tematów w symbolizmie należała tajemnica i nieskończoność, a także ukryte sfery psychiki. Język poetycki nie był tożsamy z mową codzienną, stał się wyszukany, aluzyjny, pośredni, oparty na skojarzeniach. W Polsce symbolizm rozwinął się głównie w poezji i dramacie (głównie u S. Wyspiańskiego). W jego obszar włączano utwory impresyjno – nastrojowe. Pod jego wpływem ukształtowała się zasada pośredniości w poezji, polegająca na wypowiadaniu się w sposób niejednoznaczny, przy zastosowaniu systemu obrazów.
- Impresjonizm – (od fran. impression) kierunek artystyczny, który objął głównie malarstwo francuskie od lat siedemdziesiątych XIX wieku. Swym zasięgiem objął też muzykę i literaturę. Na przełomie XIX i XX wieku miał miejsce jego rozpowszechnienie w wielu krajach europejskich. Przedstawiał on świat w taki sposób, w jaki postrzegał go artysta, a nie w oparciu o wiedzę artysty o nim. Dążył do ukazania zjawisk poprzez zmysły artysty. W literaturze zmierzał ku przedstawieniu jednostki jako osoby wchodzącej w kontakt z naturą i doznającej w tym zbliżeniu wrażeń. Szczególną rolę przypisywał opisowi, wiązał się z biernością, nastrojowością i pragnieniem uchwycenia tego, co zmienne w człowieku. Przyniosło to określone skutki w dramacie (nastrojowość i rozluźnienie akcji), liryce (podkreślenie warstwy brzmieniowej, nastrojowość, zatarcie znaczeń), powieści (osłabienie więzi przyczynowo – skutkowych na rzecz swobodnego komponowania całości z luźno ze sobą powiązanych scen). Impresjonizm często łączył się z symbolizmem.
- Katastrofizm – (z gr. katastrophe, czyli przewrót, punkt zwrotny) postawa duchowa, która pojawiła się w sztuce i kulturze XX wieku. Typowe jest dla niej poczucie zagrożenia współczesnych wartości, lęk przed zagładą, niepewność, poczucie kryzysu. Elementy takiej postawy występowały w romantyzmie i w dekadentyzmie. W okresie Młodej Polski znana jest głównie z Hymnów Kasprowicza. Idee katastrofizmu znalazły wyraz w wizjonersko – symbolicznej poezji po 1930 roku, zwłaszcza w twórczości poetów z grupy Żagary oraz w poezji J. Czechowicza, K. I. Gałczyńskiego, W. Sebyły, K. Wierzyńskiego, M. Jastruna, J. Tuwima. Nawiązywali do niego także poeci debiutujący w okresie okupacji hitlerowskiej – K. Baczyński, T. Gajcy, T. Borowski.
- Naturalizm – (łac. naturalis – wrodzony, naturalny) kierunek w literaturze, który ukształtował się w drugiej połowie XIX wieku we Francji. Stawiał literaturze za zadanie naukowe badanie rzeczywistości. Przedstawiciele tego kierunku dokonywali drobiazgowych opisów miejsc akcji, przedmiotów, wnętrz. Dążono do ukazania świata i rzeczywistości bez ich komentowania. Było to dążenie do maksymalnego obiektywizmu. Ograniczano rolę narratora, wprowadzono elementy uważane za brutalne, nieestetyczne. Oddziaływał na większość literatur europejskich. W Polsce pojawił się pod koniec XIX wieku. Dużą rolę odegrał w okresie Młodej Polski; jego elementy widoczne są u S. Żeromskiego (rezygnacja z komentarza narratora we wcześnie powstałych opowiadaniach), W. S. Reymonta. Termin ten stosowany jest do utworów literackich, które zawierają typowe dla niego cechy: drobiazgowy opis widzianych zjawisk, przedmiotów itp., ukazywanie biologicznych motywacji człowieka, stosowanie elementów uważanych za nieprzyzwoite, brzydkie.
Autor: