klp.plO ile w „Nie-Boskiej komedii” nie odnajdziemy klasycznego bohatera romantycznego w najczystszej postaci, spełniającego wszystkie wymogi formalne, to w zestawieniu głównego protagonisty z antagonistą zauważymy, że nawzajem się oni uzupełniają. W cechy, których nie posiada lub posiada je niewielkim stopniu Hrabia, obdarzony jest z kolei Pankracy i odwrotnie.
Zasadniczo wymienia się dziewięć podstawowych cech bohatera romantycznego. Przeanalizujmy zatem po kolei w jakim stopniu Henryk i Pankracy wywiązują się z tych wymogów:
1. Nieprzeciętny, wybitny indywidualista – obydwaj bohaterowie spełniają ten postulat. Henryk w pierwszych dwóch częściach udowodnił, że posiada wielkie ego. Jako poeta wybijał się ponad przeciętność i przede wszystkim skupiał się na zaspakajaniu swoich artystycznych potrzeb. Można powiedzieć, że Mąż był indywidualistą w złym znaczeniu tego słowa. Dał się poznać w pierwszych dwóch częściach jako egoista, próżniak, pędzący za sławą i wyidealizowaną wizją świata. W ostatnich dwóch częściach „Nie-Boskiej komedii” Henryk dał się poznać jako wielki wojskowy przywódca. Jednak wciąż kierował nim pewien egoizm. Hrabia nie walczył dla dobra narodu, ale o zachowanie uprzywilejowanej pozycji arystokracji. Po drugiej stronie stał Pankracy. O cechach indywidualnych tej postaci wiele mówi jej imię, które oznacza wszechwładcę. Krasiński przedstawił go jako światłego przywódcę barbarzyńskich mas.
2. Osamotniony w działaniu i życiu – zdecydowanie lepiej widać to na przykładzie Henryka. Jako Mąż posiadał wspaniałą rodzinę (piękną żonę i zdolnego syna), ale, tęskniąc za wielką poezją, nie umiał cieszyć się ich towarzystwem. Otwarcie mówił, że nudzi go przyziemne życie. Do tego stopnia nie potrafił odnaleźć się w codziennej rzeczywistości, że nie uczestniczył nawet w chrzcie Orcia. Później już jako Hrabia Henryk, stojąc na czele arystokratycznych wojsk, często spotykał się z wyrazami niewdzięczności i niezrozumienia ze strony swoich towarzyszy.
3. Buntujący się wobec zasad rządzących światem – tu zdecydowanie bardziej wyrazisty jest Pankracy. Sprzeciw wobec zastanej sytuacji to główny powód każdej rewolucji. Stojący na czele buntowników Pankracy ma zdolność do wywołania wydarzeń, które odmienią bieg historii.
4. Zdolny nawet do przeciwstawienia się Bogu – tu również przewagę ma Pankracy. Wywołana przez niego rewolucja to jawny gwałt na powołanym do życia przez Stwórcę świecie opartym na nierówności społecznej, feudalizmie i podległości jednych wobec drugich. Świadomy tego Pankracy decyduje się jednak odmienić ten stan. W ostateczności staje oko w oko z Chrystusem, lecz musi uznać jego wyższość.
5. Gardzący nieprzychylnymi mu ludźmi – widać to zwłaszcza u Henryka, który za nic miał masy robotnicze. Otwarcie przyrównywał ich do żądnych krwi bestii, zwierząt. Gardził nimi, ponieważ uważał ich za pijaków, rozpustników i awanturników. Nie uważał, że racje, którymi się kierują są słuszne. Z resztą w podobny sposób swoich ludzi postrzegał Pankracy, zdając sobie sprawę, iż musi zawrzeć z nimi pakt, jeśli chce zmienić panującą na świecie sytuację i sięgnąć po władzę.
6. Wewnętrznie rozdarty – Henryk jako artysta nie mógł się zdecydować, czy woli być wielkim poetą czy zwyczajnym mężem. Nie potrafił rozstrzygnąć, czy oddać się muzie czy dochować wierności żonie, wychowywać syna i wieść spokojne życie na wsi. Ostatecznie poddał się pokusie sławy i zaniedbał swoją rodzinę. Symbolem jego wewnętrznego rozdarcia była psychomachia, czyli walka dobra i zła, jaką stoczyły o niego Anioł Stróż i Zły Duch.
7. Kierujący się wzniosłymi celami – zarówno Henryk, jak i Pankracy, mieli wysokie pobudki swoich działań. Pierwszy z nich stanął w obronie bożego porządku funkcjonowania świata. Stanął na czele wojsk arystokratycznych, aby zapewnić swojemu stanowi kolejne lata władzy i pomyślności. Z kolei Pankracy opowiedział się po stronie uciemiężonych i poszkodowanych robotników. Pragnął dla nich lepszego świata, w których nie będą wykorzystywani, domagał się sprawiedliwości społecznej. Widać to w scenie, kiedy po upadku okopów Świętej Trójcy nakazał: „(…) trza zaludnić te puszcze – przedrążyć te skały połączyć te jeziora – wydzielić grunt każdemu, by w dwójnasób tyle życia się urodziło na tych równinach, ile śmierci teraz na nich leży”.
8. Gotowy oddać życie za sprawę i ludzi – bez wątpienia obydwaj bohaterowie poświęciliby się, gdyby zagwarantowało to zwycięstwo. Ich przekonania były głęboko zakorzenione i wynikały bezpośrednio ze światopoglądów, a nie chwilowej fascynacji. Często ryzykowali swoje życie tocząc otwarte boje na polach bitew.
9. U kresu drogi czeka go śmierć lub obłęd – w tym przypadku również obydwaj bohaterowie wywiązali się z tego nieprzyjemnego obowiązku. Henryk zdruzgotany porażką i upadkiem ostatniego bastionu chrześcijaństwa rzucił się w przepaść, natomiast Pankracy zginął porażony blaskiem Chrystusa.
Autor: