klp.plPoczątkowo wiemy o nim niewiele: jest byłym handlarzem mąką, mieszka w pensjonacie pani Vauquer położonym w ubogiej dzielnicy Paryża. Często staje się przedmiotem żartów pozostałych mieszkańców. W trakcie opowieści poznajemy jego losy dokładniej.
Przed rewolucją Goriot był robotnikiem, człowiekiem oszczędnym, pracowitym, przedsiębiorczym. Cechy te pozwoliły mu na odkupienie interesu od dawnego właściciela, który padł ofiarą rozruchów w 1798 roku. Goriot został więc przedsiębiorcą. Dzięki swojej zapobiegliwości i umiejętności dostosowania się do sytuacji politycznej zapewnił sobie poparcie ważnych przedstawicieli władzy. Fortunę zbudował wykorzystując nieurodzaj i związany z nim wzrost cen zboża. Posiadany kapitał zainwestował w rozwój przedsiębiorstwa.
Miał talent do handlu; umiał wykorzystać różnice cen, przewidywać kursy, wielkość zbiorów, potrafił tez nawiązywać cenne kontakty w innych krajach. Jednak przy tym pozostał:
tępym i grubym robotnikiem, niezdolnym pojąć żadnego rozumowania, nieczułym na przyjemności duchowe, człowiekiem, który zasypia w teatrze, jednym z owych paryskich Dolibanów, silnych jedynie w głupocie.Przełomem w jego życiu była śmierć ukochanej żony – córki rolnika z Brie. Stało się to po siedmiu latach małżeństwa; kobieta osierociła dwie córki – Anastazję i Delfinę. Wszystkie uczucia Goriot przelał na dziewczynki. To one stały się dla niego sensem życia. Rozpieszczał je, spełniał wszystkie kaprysy. Jak sam mówi przed śmiercią:
Pozwalałem im jako młodym dziewczętom zaspokajać każde zechcenie. W piętnastu latach miały powóz! W niczym nie znały oporu.Oczywiście takie wychowanie nie mogło podziałać na nie dobrze. Wykształciło u nich postawę roszczeniową; nie nauczyły się szacunku do innych ludzi, bezinteresowności, poświęcania się. Stały się egoistkami.
Dramat Goriota zaczął się, gdy córki wyszły za maż. Anastazja wybrała hrabiego de Restaud, zaś Delfina poślubiła bankiera niemieckiego pochodzenia, barona de Nucingen. Młode kobiety pragnęły awansu społecznego, w którym ojciec – handlarz zbożem był przeszkodą i powodem do wstydu w towarzystwie. Dlatego też ograniczyły kontakty z nim. Wreszcie po pięciu latach ojciec Goriot uległ namowom dzieci i wycofał się z przemysłu; w 1813 roku zamieszkał w pensjonacie przy Neuve - Sainte – Genevieve. Jego właścicielka, pani Vauquer zachwyciła się dystyngowanym, starszym panem:
Goriot przybył z zasobną garderobą, wyekwipowany jak kupiec, który dorobiwszy się, niczego sobie nie odmawia. Pani Vauquer podziwiała osiemnaście koszul z holenderskiego płótna, których cienkość biła w oczy tym bardziej, iż fabrykant makaronu wpinał w żabot duże diamentowe szpilki połączone złotym łańcuszkiem. (...) Szafy pełne były sreber z dawnego gospodarstwa.Wysoko ceniąc majątek nowego lokatora, pani Vauquer postanowiła zostać jego żoną. Jednak Goriot nie interesował się wdową. Wkrótce natomiast zaczęły go odwiedzać młode, wystrojone kobiety, co stało się przyczyną plotek. Nikt nie wierzył zapewnieniom mężczyzny, iż są to jego córki.
Takie zachowanie zniechęciło panią Vauquer. W dodatku były kupiec po dwóch latach poprosił o przeniesienie na drugie piętro, do tańszego mieszkania. Było to przejawem pogorszenia się jego sytuacji finansowej; z eleganckiego starszego pana stał się nadmiernie oszczędnym, zaniedbanym człowiekiem. Wówczas przestano go tytułować panem – mieszkańcy pensjonatu nazywali go ojcem Goriot.
Córki odwiedzały ojca tylko wówczas, gdy potrzebowały pieniędzy. Jedynym człowiekiem, który okazywał mu bezinteresowne przywiązanie był jego sąsiad z pensjonatu – student Eugeniusz de Rastignac. Nawet gdy stał się kochankiem pani de Nucingen starał się wpłynąć na jej stosunek do ojca. Goriot, zachwycony młodym człowiekiem, zainwestował niemal wszystkie pieniądze w przygotowanie mieszkania dla niego, w którym Eugeniusz mógłby się spotykać z Delfiną. On sam pragnął zamieszkać w pokoiku na piętrze, by stamtąd cieszyć się szczęściem córki i móc ją widywać. Jednak nie zdążył zrealizować w pełni swoich zamierzeń – kolejne żądania finansowe córek wywołały wstrząs i ciężką chorobę. Umierającego Goriota pielęgnował tylko Rastignac i jego kolega - Bianchon. Delfina i Anastazja zajęte swoimi sprawami nie znalazły czasu na odwiedzenie ojca; pani de Restaud pojawiła się, gdy był on już nieprzytomny.
Biografia Goriota pokazuje wyraźnie, że jego postawa doprowadziła do klęski. Jeż sam tytuł powieści wskazuje, iż główną rolą pełnioną przez bohatera jest ojcostwo. Córki stają się sensem jego życia. Pozornie jego postawa wydaje się szlachetna, choć niezwykle naiwna. Pod koniec życia sam przyznaje, że to wychowanie i rozpieszczanie córek wykształciło u nich egoizm i postawę roszczeniową:
Tak, one są niewinne, mój drogi panie! Powiedz to wyraźnie całemu światu, aby ich nie szarpano z mego powodu. Wszystko to z mojej winy, przyuczyłem je deptać po sobie.Można w jego bezgranicznym poświęceniu widzieć ideał ojcostwa; w pewnym momencie zostaje on nawet nazwany „wiekuistym ojcem” , co stanowi wyraźną aluzję do Boga Ojca. Sam Goriot mówi:
(...) to jakieś wewnętrzne drganie, które wszędzie rozlewa ciepło. Słowem, żyję trzykrotnie. (...) Kiedy zostałem ojcem, zrozumiałem Boga.Wskazuje to na przynależność uczuć Goriota do porządku sacrum, uświęca je. Tak też najczęściej bywa interpretowana powieść Balzaka – jako dramat o bezgranicznym poświęceniu i okrutnym wykorzystaniu kochającego ojca przez nieczułe córki.
Jednak Tadeusz Boy Żeleński w swoich szkicach o Balzaku zwraca uwagę na jeszcze jeden aspekt: uczucie Goriota do córek wydaje się zabarwione niezdrowym erotyzmem. To uczucie ojcowskie ma w sobie coś anormalnego, coś z niezaspokojenia płciowego przedrażnienia , z fetyszyzmu, (...) ze starczej lubieżności wreszcie.
To co Goriot mówi o córkach przypomina bardziej słowa kochanka niż rodzica:
Czekam na nie na ulicy, serce mi bije, kiedy zbliżają się ich pojazdy, podziwiam ich stroje; one rzucają mi w przelocie uśmiech, który złoci mi cały świat. (...) Kocham konie, które je ciągną, chciałbym być pieskiem, którego trzymają na kolanach. Żyję ich przyjemnościami.Zachowuje się w stosunku do Anastazji i Delfiny tak, jak one wobec swoich kochanków. Jest zaślepiony uczuciem, nie umie racjonalnie ocenić sytuacji, nie dostrzega obojętności i lekceważenia.
W jego stosunku do córek można dostrzec odzwierciedlenie choćby romansu pani de Restaud z panem de Trailles. Kochanek Anastazji interesował się nią tylko ze względu na jej majątek; groził, że się zabije jeśli ona nie pokryje jego długów. Podobną strategię córki stosowały wobec Goriota. On jednak usprawiedliwiał takie zachowanie. Dopiero u schyłku życia, wyznał Rastignacowi jak bardzo się pomylił, poświęcając wszystko dla dzieci i rozpieszczając je. Boy wskazuje jeszcze jedną możliwą przyczynę odrzucenia ojca przez córki; jest nią wspomniany wcześniej erotyzm jakim nacechowane były ich spotkania:
Kładł się u nóg córki, aby je całować; patrzał przeciągle w jej oczy, ocierał się głową o jej suknię; czynił szaleństwa godne najmłodszego, najczulszego kochanka.W zacytowanym fragmencie pojawia się słowo kochanek. Rzeczywiście, trudno uznać opisane zachowanie za przykład postawy wyrażającej jedynie miłość rodzicielska. Boy podkreśla, że ten typ uczucia ojcowskiego przekracza granice, w których córka może i powinna mu odpowiedzieć, i nie byłoby dziwne, gdyby budził w kobiecie instynktowną reakcję i odrazę.
W tym właśnie, obok specyficznego wychowania, można szukać przyczyn postawy Anastazji i Delfiny.
Oczywiście ten rys osobowości ojca Goriot prawdopodobnie nie był zamierzony przez Balzaka, który pragnął przedstawić swojego bohatera jako Chrystusa ojcostwa, . Jednak dzięki temu postać Goriota jest wielowymiarowa i wymyka się schematom; budzi jednocześnie odrazę i współczucie, podziw i gniew.
Autor: