“Nie ma rozpusty gorszej niż myślenie.”
W całym utworze zderzone są ze sobą z jednej strony sfera emocjonalno-erotyczna, z drugiej – sfera życia intelektualnego człowieka. Świadczą o tym sformułowania w wierszu, które Szymborska wzięła z języka potocznego, jak np. “myślenie się pleni”, “pogoń za nagim faktem”, “zapłodnić umysł”. Można je mnożyć, np. “ojciec myśli”, “płodna myśl”, “obnażyć prawdę”, “gwałt dokonany na wolnej myśli” itd.
W wierszu Szymborskiej sfery seksualna i umysłowa nakładają się na siebie. Ma to zresztą uzasadnienie społeczne: jeszcze choćby w poprzednim systemie samodzielne myślenie było kojarzone z czymś wstydliwym, podobnie jak erotyka.
W czym pornografia jest podobna do działalności intelektualnej? Jak podają filozofowie i psychologowie, inwazja pornografii jest przejawem oddzielenia od siebie sfer uczuć, miłości, osobowego kontaktu z drugim człowiekiem i erotyki. Podobna rzecz może dziać się ze sferą intelektualną, która może ograniczać się do pustych, niemających zastosowania w realnym życiu akademickich dywagacji, które są celem samym w sobie. Bazując na tym podobieństwie, Szymborska bawi się językiem, łącząc obie sfery życia.
Szymborska zespala różne frazeologizmy: o analizach mówi, że są „rozwiązłe”, o syntezach – „wszeteczne”. Jest to zapewne nawiązanie do charakteru tych czynności – analiza polega na rozczłonkowaniu czegoś, „rozwiązaniu”, a synteza – na połączeniu „wszystkiego” w jedną całość. Frazeologizm „ścieranie się podglądów” został zmieniony na „tarło poglądów” (odwołanie do aktu płciowego u ryb), „dotykanie drażliwych tematów” na ich „obmacywanie”. Do frazeologizmu „pogoń za nagim faktem” zostały dodane epitety „dzika” i „hulaszcza”. Szymborska zmienia więc stałe, ugruntowane w polszczyźnie frazeologizmy, ubogacając je o jakieś dodatkowe określenia bądź zmieniając poszczególne słowa. Taka zabawa językiem sprawia, że frazeologizmy te stają się dwuznaczne – z jednej strony odnoszą się do sfery intelektualnej życia człowieka, z drugiej strony – do sfery erotycznej.
strona: - 1 - - 2 -