klp.plWstęp
1. „Granica” Zofii Nałkowskiej jako powieść psychologiczna i próba odpowiedzi na pytanie, kim jest człowiek. Spojrzenie na człowieka jako na istotę złożoną, zdeterminowaną różnymi czynnikami: społeczno-politycznymi, obyczajowymi, psychologicznymi, moralnymi, filozoficznymi.
2. Zenon Ziembiewicz i Justyna Bogutówna – bohaterowie, przekraczający różne granice.
Rozwinięcie
I Zenon Ziembiewicz:
1. Podstawowe informacje o bohaterze – pochodzenie, cechy charakteru i młodzieńcze ideały.
2. Przekroczenie granicy społeczno-politycznej:
a) awans społeczny dzięki determinacji (pragnienie stworzenia odpowiednich warunków bytowych żonie oraz chęć wdrażania własnych pomysłów) i koneksji wpływowych ludzi (znajomość z Czechlińskim i Tczewskimi);
b) Zenon stopniowo zaprzedaje swoje młodzieńcze ideały i godzi się na kolejne ustępstwa wobec ludzi, sprawujących rzeczywistą władzę w mieście. Umożliwia mu to zawrotną karierę – syn zubożałego szlachcica zostaje bogatym i cenionym prezydentem miasta, lecz jest całkowicie zależny od innych;
c) przekroczenie granicy społeczno-politycznej kończy się klęską bohatera – doprowadza go do zatracenia poczucia wartości moralnych, odsuwania od siebie poczucia odpowiedzialności za tragiczne wydarzenia i niekorzystne decyzje.
2. Przekroczenie granicy obyczajowej:
a) Zenon nawiązuje romans z córką kucharki, Justyną Bogutówną. W oczach opinii publicznej związek taki był potępiany, a miłość ludzi, należących do różnych warstw społecznych, z założenia skazana była na niepowodzenie;
b) przekroczenie granicy obyczajowej staje się przyczyną tragedii bohatera – Zenon żyje w nieustannym lęku, że o jego romansie dowiedzą się ludzie z towarzystwa, obawia się potępienia, a winą za swoje czyny obarcza żonę. Ostatecznie zostaje okaleczony przez kochankę i popełnia samobójstwo.
3. Przekroczenie granicy psychologicznej:
a) stopniowe zatracanie młodzieńczych ideałów umożliwia Zenonowi awans społeczny, lecz zarazem pogłębia jego poczucie wyobcowania w świecie, co czyni go człowiekiem samotnym, wewnętrznie rozdartym;
b) Ziembiewicz uświadamia sobie, że jest takim człowiekiem, jakim widzą go inni, a jego samoocena jest sposobem na usprawiedliwienie siebie i popełnionych błędów.
4. Przekroczenie granicy moralnej:
a) na płaszczyźnie zawodowej – Zenon godzi się na kolejne ustępstwa, mając nadzieję, że w odpowiednim czasie przystąpi do efektywnego działania i znacząco poprawi warunki życia w mieście. Rezygnacja z własnych ideałów sprawia, że początkowo ma wyrzuty sumienia, lecz z czasem coraz bardziej odsuwa od siebie poczucie winy i moralnej odpowiedzialności za swoje czyny i decyzje;
b) na płaszczyźnie osobistej – romans z Justyną odcisnął piętno na życiu bohatera. Początkowo Zenon nie zamierzał kontynuować znajomości z dziewczyną, później w wyniku zbiegu różnych okoliczności, nie potrafił odsunąć od siebie kochanki. Wiadomość o ciąży zburzyła jego spokój, ale nie potrafił wziąć na siebie odpowiedzialności za dziecko i ostateczną decyzję pozostawił Bogutównie. Swoimi problemami obarczył żonę, uznając, że ona również ponosi winę za jego błędy. Stopniowo niszczy miłość, jaka łączyła go z Elżbietą.
c) przekroczenie granicy moralnej kończy się klęską bohatera – z czasem zatraca on zdolność odróżnienia dobra od zła i coraz bardziej odsuwa od siebie granicę odpowiedzialności za swoje czyny.
5. Przekroczenie granicy własnej tożsamości – Zenon Ziembiewicz nie potrafi zrealizować młodzieńczych ideałów i przestaje być sobą.
II Justyna Bogutówna
1. Podstawowe informacje o bohaterce.
2. Przekroczenie granicy obyczajowej:
a) romans z Zenonem jako szansa na spełnienie marzeń o wielkiej miłości i lepszym życiu;
b) Justyna nie dostrzegała różnic klasowych między nią a Zenonem, nie widziała nic złego w związku z paniczem, synem pracodawców matki. Naiwnie sądziła, że młodzieniec odwzajemnia jej uczucia i wróci do niej po ukończeniu szkoły za granicą;
c) przekroczenie granicy obyczajowej kończy się dla bohaterki rozczarowaniem i utratą złudzeń.
3. Przekroczenie granicy psychologicznej:
a) wskutek niesprzyjających okoliczności i tragicznych przeżyć (śmierć matki, utrata złudzeń co do przyszłości związku z Zenonem, decyzja o usunięciu ciąży, poczucie winy za śmierć nienarodzonego dziecka) Justyna z wrażliwej i komunikatywnej dziewczyny staje się osobą zamkniętą w sobie, izolującą się od ludzi i kapryśną;
b) zaburzenia świadomości i utrata poczucia rzeczywistości doprowadzają Bogutównę do choroby psychicznej i napaści na byłego kochanka.
4. Przekroczenie granicy moralnej:
a) pozostawiona bez wsparcia ze strony Zenona, Justyna podejmuje decyzję o usunięciu ciąży. Ma to ogromny wpływ na jej psychikę, a za swoje nieszczęście obwinia Ziembiewicza.
Zakończenie
1. Zenon Ziembiewicz i Justyna Bogutówna to bohaterowie, którzy pod wpływem różnych okoliczności, przekraczają granice, wyznaczane przez normy społeczne, obyczajowość, własne zasady moralne. Przekroczenie granic zarówno dla Zenona, jak i Justyny, kończy się tragicznie. Zenon ponosi klęskę jako człowiek i popełnia samobójstwo. Justyna zostaje skazana na więzienie za zamach na prezydenta miasta.
2. Wskaż destrukcyjny wpływ przekroczenia granic na życie człowieka.
Autor: