Pieśń Legionów Polskich we Włoszech - analiza i interpretacja

Pieśń Legionów Polskich we Włoszech to pieśń walczącego narodu. Poświęcona organizatorowi i dowódcy legionów – Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu wyrażała nie tylko nadzieje legionistów, oficerów i prostych żołnierzy, ale całego, pozbawionego państwa, narodu polskiego. Pieśń wiązała się, oczywiście, bezpośrednio z ideologią legionów, ale wyrażała przecież sytuację wszystkich Polaków. Wybickiemu udało się celnie uchwycić w swoim utworze nowe patriotyczne uczucia Polaków, które nie mogły być już związane z państwem, jak to się działo dawniej, lecz stały się wartością pozbawioną oparcia, samodzielną, wyrażającą narodowe mity, tęsknoty i marzenia. Przepełnione nadzieją słowa:

Jeszcze Polska nie umarła,
Kiedy my żyjemy

to niezwykle dobitny dwuwiersz mówiący o trwałości narodu, mimo utraty przez niego niepodległego państwa. Słowa te wybitny krytyk S. Witkiewicz uznał za „największe, najdonioślejsze […], jakie od stu laty polskie usta wymówiły.” W ich świetle Polska zostaje upersonifikowana, poeta nie utożsamia jej jedynie z pojęciem państwa – Polska to przede wszystkim ludzie, rodacy Wybickiego. To oni będą w stanie przedłużyć byt swojej ojczyzny. Takiego zdania jest również A. Mickiewicz:

Sławna pieśń legionów poczyna się od słów, które otwierają historię współczesną. […] Słowa te znaczą, że ludzie zachowujący w sobie to, co stanowi istotę narodowości polskiej, zdolni są przedłużyć byt ojczyzny niezależnie od wszelkich warunków politycznych i mogą dążyć do jego przywrócenia.

Powtarzający się refren:

Marsz, marsz, Dąbrowski,
Do Polski z ziemi włoskiéj,
Za Twoim przewodem
Złączem się z narodem.

wyjątkowo mocno podkreśla wolę walki Polaków i pragnienie szybkiego powrotu do kraju właśnie „pod przewodem” generała Dąbrowskiego. Przyczynia się do tego zwłaszcza zastosowana tu forma apelu.

W kolejnych strofach wiara na odzyskanie niepodległości zostaje połączona z konkretnym programem walki:

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.

Pojawiają się odwołania do wojen szwedzkich, do kampanii duńskiej generała Stefana Czarnieckiego, kiedy wojska polskie dotarły aż po Jutlandię, a później tryumfalnie wróciły do ojczyzny przez Poznań. Wzorem jest też, oczywiście, Napoleon i odniesione przez niego zwycięstwa, które mają stanowić wskazówkę dla Polaków, jak również Kościuszko i sukces w bitwie pod Racławicami, w której zasłynęli zwłaszcza uzbrojeni w kosy chłopi.

„Dosyć tej niewoli […]” – mówi poeta. Hasłem przewodnim ma być zgoda, jedność wszystkich Polaków oraz głęboka troska o los ojczyzny. Wtedy uda się z pewnością osiągnąć zamierzony cel:

Co nam obca przemoc wydarła,
Szablą odbijemy.

Budowa utworu jest niezwykle prosta: jasny język, oszczędnie użyte środki stylistyczne, powtarzający się refren. Cechy te bez wątpienia przyczyniły się do tak olbrzymiej popularności Mazurka Dąbrowskiego, w równym stopniu miała na to wpływ także równie prosta i łatwa do zapamiętania muzyka – melodia zbliżona do podlaskiego ludowego mazurka. Walorem utworu jest właśnie to harmonijne połączenie obu tych elementów.

Taki kształt miała Pieśń Legionów śpiewana w Reggio w 1797 r. Wersja krajowa, ta, zgodnie z którą śpiewamy dziś nasz hymn narodowy, ma nieco inny kształt. Oba przekazy różni liczba strof, ich kolejność, a także pewne zmiany w samym tekście. Zasadniczo są to niewielkie zmiany natury stylistycznej, niezmieniające wymowy utworu. Wyróżnia się zwłaszcza początek pieśni mówiący już nie o Polsce, która „nie umarła”, ale która „nie zginęła”.

  Dowiedz się więcej