Sentymentalizm

Rousseau przeciwstawiając sobie naturę i cywilizację doszedł do wniosku, że człowiek zatracił swą przyrodzoną dobroć oraz umiejętność odczuwania, które znajdowały się u podstaw pierwotnych więzi społecznych. Filozof nawoływał do „zrzucenia demoralizujących kajdan kultury” (R. Krzywy, „Prądy kulturowe i filozoficzne”…, s. 47), by rozpocząć poszukiwania prawdziwego, utraconego szczęścia i wolności. Na podstawie tej myśli wykształcił się model bohatera sentymentalnego, czułego, podążającego za głosem serca, żyjącego na łonie przyrody lub w zgodzie z nią. Najczęściej bohater ten wywodził się z mieszczaństwa bądź drobnej szlachty, a jego życiowy celem jest osiągnięcie idealnej egzystencji. W poezji natomiast sentymentalizm przyjmował najczęściej formy intymnego wyznania lub lamentu, zdradzającego wewnętrzne przeżycia człowieka.

Sentymentalizm można także pojmować jako światopogląd głoszący, że ludzie są sobie równi, a każdy z nich posiada autonomiczną zdolność odczuwania. W uczuciach Rousseau dopatrywał się jedynej drogi do przełamania sztucznych barier cywilizacyjnych, które odgradzają od siebie ludzi. Poza uczuciami, wielką wagę filozof przywiązywał do moralności, jako podstawy relacji interpersonalnych. Poglądy Rousseau szybko trafiły do tych, którzy nie mieli realnego wpływu na życie polityczne, ponieważ nie wywodzili się z właściwego stanu, ale charakteryzowali się świadomością swojej pozycji ekonomicznej i poczuciem własnej godności. Podczas gdy w Zachodniej Europie grupą tą było mieszczaństwo, które stawało się coraz bardziej wyemancypowane, w Polsce głównym odbiorcą sentymentalizmu była drobna szlachta. Stąd też nieco inaczej wyglądał ten nurt w Rzeczpospolitej. Podczas gdy na Zachodzie synonimem zła była cywilizacja, w naszym kraju głoszono, że jest nim magnateria.
Jak pisze Cieński:

„Sentymentalizm przyznawał literaturze szczególne miejsce jako czynnikowi kształtowania relacji wewnątrz społeczeństw i między ludźmi, jak narzędziu poznawania świata i refleksji nad nim, wreszcie jako swoistemu drogowskazowi moralnemu”

(M. Cieński, „Oświecenie”, s. 185). Jednak nie było to zjawisko skodyfikowane, posiadające surowe wytyczne i reguły tworzenia utworów literackich. Zamiast tego obowiązywało kilka bardzo ogólnych zasad, a zdecydowanie więcej uwagi zwracano na rolę pisarza i ostateczny charakter utworu. Nie oznaczało to jednak, że nie powstawały dzieła teoretyczne sentymentalizmu, czego najbardziej znanym przykładem jest „O wymowie w prozie lub wierszu” Franciszka Karpińskiego z 1782 roku. Poeta zwrócił w swojej pracy uwagę na to, że źródłem wszelkich utworów artystyczność powinno być serce twórcy, dzięki któremu możliwe było odbierania świata w zupełnie nowy sposób.

strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 - 

  Dowiedz się więcej