klp.plDo najważniejszych stylów w architekturze, rzeźbie i malarstwie epoki oświecenia zaliczamy klasycyzm, sentymentalizm oraz rokoko.
Klasycyzm
Przez niektórych badaczy dominujący w latach 1720-1770 klasycyzm jest postrzegany jako etap przejściowy między tendencjami barokowymi a oświeceniowymi.
Architektura
Klasycyzm największe tryumfy świecił we Francji za panowania Ludwika XIV. To wówczas powstała siedziba króla pod Paryżem, słynny Wersal otoczony regularnym, geometrycznie dopracowanym, sentymentalno-nastrojowymi ogrodem, Łuk Triumfalny oraz mnóstwo dużych i niskich pałaców zbudowanych na planie prostokąta, z podłużnymi, jasnymi salami o płaskich sufitach i kwadratowych oknach w środku.
W Polsce głównymi budowlami klasycystycznymi są dzieła architekta Stanisława Augusta - Dominika Merlini, który zaprojektował m.in. pałac na wodzie w warszawskich Łazienkach oraz wiele dworków. Innym ważnym architektem, tworzącym na naszym rodzimym gruncie w tym stylu był Jakub Kubicki, pomysłodawca Belwederu w Warszawie, a niezapomnianym dziełem - pałac Staszica, czyli siedziba ówczesnego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Utrzymane w duchu klasycystycznym budowle powstawały nie tylko we Francji czy Polsce. Całą Europę ogarnęła gorączka stawiania okrągłych kościołów z kopułą znajdującą się w centralnym miejscu, koniecznie wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta, czy zainspirowanych antykiem oraz niektórych budowlach Odrodzenia symetrycznych i prostych teatrów. Masowo powstawały przestrzenne, malowane na biało budynki, koniecznie z dużymi oknami, przez której wpadały promienie słońca, dając naturalne oświetlenie, o prostych fasadach bez wygięć i skrętów.
Ważną cechą budowli klasycystycznych było zrezygnowanie z nadmiernego zdobnictwa, ograniczonego tylko do pojawiających się czasami uskrzydlonych postaci lwów z ludzkimi głowami, orłów, wieńców, wazonów, girland z róż, hełmów czy tarcz inspirowanych starożytnością.
Należy podkreślić także, iż w żadnym innymi architektonicznym nurcie oświecenia nie powstało tyle budynków użyteczności publicznej - urzędów, teatrów, szpitali, szkół, muzeów – co w klasycyzmie.
Rzeźba
Twórcy rzeźby, podobnie jak już wspomniani architekci, inspirowali się w swoich pracach twórczością antyczną, stąd tak wiele nagich posągów o spokojnych twarzach przypominających postaci z mitologii lub osoby zajmujące ówcześnie ważne funkcje w państwie. Najpopularniejszymi twórcami klasycystycznej rzeźby w oświeceniu byli:
Nie można zapominać także o rzemiośle artystycznymi, rozwiniętym w oświeceniu. Powstałe wówczas meble czy ceramika są dziś zabytkami.
Malarstwo
W malarstwie utrzymanym w nurcie klasycyzmu dominowały miniatury dekoracyjne, pejzaże, pozowane portrety cechujące się harmonijną, spójną kompozycją, nieskomplikowanymi scenami zbiorowymi oraz tematyką nawiązującą do popularnej w rzeźbie mitologii czy wydarzeń historycznych. Przykładami malarzy tworzących w tym nurcie są:
Rokoko
Ten styl w europejskiej architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle artystycznym i malarstwie, uważany za ostatnią fazę baroku i zapowiedź oświecenia trwał od około 1770 do 1850 roku i inspirował się kategorią antycznego piękna, jego harmonią, ładem i proporcjami. Za jego największego protoplastę uważa się Ludwika XV, lecz rozwinął się także w Bawarii, Prusach, Austrii, Czechach, Saksonii, na Śląsku, w Polsce i w Rosji.
Najwybitniejszymi twórcami tego nurtu są:
We Francji:
W krajach niemieckich:
W Rosji:
W Polsce:
Na przykładzie utrzymanych w tym stylu ogrodowych altanek, lekkich wnętrz widać, że rokoko jest stylem wysoce dekoracyjnym, finezyjnym, ozdobnym, lecz subtelnym i delikatnym, pełnym eleganckiej ornamentyki (nazwa „rokoko” pochodzi od ornamentu roślinnego w kształcie muszli, tzw. rocaille).
Tematyka rokokowego malarstwa oscyluje w kręgu scen rodzajowych, miłosnych i erotycznych, czego dowodem są pełne krzywej linii i asymetrii oraz motywów pasterskich, lekkie i finezyjne dzieła:
Francuzów:
Anglików:
Włochów:
Przebywających w Polsce cudzoziemców:
Ważnymi dziełami rokokowymi są porcelanowe bibeloty, wykonane z drewna mahoniowego i bukowego, rzeźbione i fantazyjne meble i komody, zapewniające komfort i intymność w mieszkaniu elementy wyposażenia wnętrz oraz bogate rzemiosło artystyczne.
Sentymentalizm
Dziełami charakterystycznymi dla trzeciego nurtu w sztuce i architekturze oświecenia, towarzyszącego od połowy XVIII wieku klasycyzmowi i stworzonego przez filozofa francuskiego Jana Jakuba Rousseau, są przede wszystkimi uczuciowe i nastrojowe obrazy z wiejskimi pejzażami, pełne lirycznego postrzegania przyrody oraz zamiłowania i inspiracji romantyzmem. Modne stały się także motywy ludowe, pełne dowodów na prymat uczuć nad rozumem, prostego postrzegania nad wiedzą oraz tak zwane „ogrody sentymentalne”, czyli odznaczające się niedużą skalą, a bogatą dekoracją architektoniczno-rzeźbiarską.
Przykładami budowli utrzymanych w tym stylu są greckie i rzymskie świątynie, chińskie mosty i pagody oraz arabskie altanki.
Autor: