Rola marzeń i wyobraźni w życiu człowieka
Dzieciństwo Ani było koszmarem. Nie czuła się kochana i musiała ciężko pracować. Jedynie świat fantazji pozwalał jej przetrwać.
Wymyślała m. in. nieistniejące przyjaciółki, które kryły się po drugiej stronie lustra czy w leśnym echu. Dzięki temu nie czuła się tak samotna.
Gdy przybyła na Zielone Wzgórze świat przyrody dał nowe pole wyobrażeń dla jej nieograniczonej fantazji. Nie akceptując swojego wyglądu, udawała, że jest kimś innym.
Wyobraźnia sprawiła, że jej zabawy z Dianą i innymi przyjaciółkami były niezwykłe i urozmaicone. Nawet powszednie rzeczy przybierały niesamowite kształty. Dzięki wewnętrznemu bogactwu obrazów, Ania świetnie odnajdywała się w świecie literatury. Kochała czytać, ale też sama od najmłodszych lat tworzyła fantastyczne opowieści i pisała barwne opowiadania.
Bujanie w obłokach miało jednak i złe strony. Rozkojarzenie i częste popadanie w stan zamyślenia sprawiały, że często zaniedbywała swoje obowiązki lub wpadała w tarapaty. Mimo że Ania dojrzała, stała się odpowiedzialna, wciąż nie przestała marzyć i widzieć świat w niedostępnych dla innych różowych barwach. Nie utraciła również swej wrażliwości. Jej marzenia o ciepłym domu i miłości ostatecznie w pełni się zrealizowały.
Dorastanie i dojrzewanie Ani Shirley
Powieść Montgomery jest także utworem o dorastaniu. Obserwujemy jak Ania z brzydkiego kaczątka zmienia się w piękną i odpowiedzialną młodą pannę. Początkowo nawet jej wygląd wzbudza litość. Jest bardzo skromnie ubrana, wychudzona, ma na twarzy piegi i rude włosy, które stanowią o jej największych kompleksach.
Ania ma też wiele wad – gadulstwo, wybujała wyobraźnia powodująca roztargnienie, wieczne skupianie się na własnych emocjach, brak praktycznego myślenia. Cechy te często powodowały, że Ania wpadała w nie lada tarapaty. Jednak z czasem, dzięki konsekwentnemu wychowaniu na pozór srogiej Maryli, a także bezwarunkowej miłości Mateusza dziewczyna zmienia się.
Nauka w szkole i ambicja także sprawiają, że Ania staje się pilną uczennicą i z uporem szlifuje swoje talenty. Zdobywa miłość i przywiązanie opiekunów, nawiązuje przyjaźnie. Gdy kończy seminarium jest wrażliwą, odpowiedzialną osobą, która nie waha się, by zrezygnować z osobistych pasji i poświęcić się dla najbliższej osoby – Maryli.
Rola miłości i przyjaźni w życiu człowieka
Historia Ani pokazuje także jak ważna w życiu człowieka jest miłość najbliższych i przyjaźń. Ania nie zaznała czułości jako dziecko. Była niechcianą osobą i przechodziła „z rąk do rąk”: aż w końcu trafiła do sierocińca, gdzie na uczucia nie było miejsca.
Odmianę jej losu przyniosło omyłkowe wysłanie jej do rodziny Cuthbertów do Avonlea. Początkowo niechciana, dziewczynka szybko zdobywa sympatię opiekunów. Z czasem zmieni się ona w głębokie przywiązanie i szczerą miłość.
Choć surowa i niepotrafiąca okazywać uczuć Maryla wciąż gani Anię, w głębi serca traktuje ją jak największe szczęście w swoim życiu. Panna Shirley jest też oczkiem w głowie, pocieszeniem i nadzieją Mateusza. Łączy ich niepisany związek dwóch pokrewnych dusz. Sprawia, że ostatnie lata swego życia jest szczęśliwy.
Inny charakter mają liczne przyjaźnie Ani. O tym uczuciu mała sierota marzyła od zawsze, dlatego wcześniej wymyślała sobie przyjaciół. Od pierwszego spotkania z Dianą łączy ich silne uczucie. Dziewczynki wspólnie spędzają czas, bawią się, wyznają sobie sekrety. Z czasem są gotowe zrobić dla siebie wszystko. Pomagają sobie i wspierają się zarówno na co dzień, jak i w chwilach próby.
Rola edukacji i ambicji w zdobyciu wykształcenia
Innymi kwestiami wspomnianymi w utworze jest rola edukacji i ambicji w zdobyciu wykształcenia. Widać jak wiele możliwość nauki daje Ani i Gilbertowi, ale także innym uczniom, który panna Stacy przygotowuje do egzaminów.
Na marginesie zaznaczone zostało podejście do roli kobiet w społeczeństwie i ich edukacji. W ówczesnej Kanadzie kobiety nie miały prawa wyborczego, a liberalna pani Linde uważała, że miejsce kobiety jest w domu, a nie na uczelni.
Starzenie i opieka nad starszymi osobami
Powieść dotyka także problemu starzenia. Obserwujemy, jak z roku na rok Mateusz i Maryla są coraz mniej sprawni. Mężczyzna cierpi na ataki serca, które kończą się jego nagłą śmiercią, zaś Maryla traci wzrok. Może utrzymać Zielone Wzgórze tylko dzięki pomocy Ani.
Obraz małomiasteczkowego społeczeństwa Kanady pod koniec XIX w.
Tło dla powieści stanowi także obraz społeczności lokalnej małej miejscowości, jaką jest Avonlea charakterystyczny dla stosunków społecznych panujących w Kanadzie w II połowie XIX wieku.