Cudzoziemka jest dziełem wielowymiarowym, poruszającym wiele problemów. Pierwszym, najbardziej widocznym (nawet w tytule) jest samotność głównej bohaterki. Róża Żabczyńska jest cudzoziemką we własnym państwie, a nawet we własnej rodzinie. Jako osoba o bardzo skomplikowanej i nadwrażliwej psychice, trudno jej budować normalne relacje z otoczeniem, tym bardziej, że myślami wciąż tkwiła w przeszłości.
Niespełniona miłość z czasów młodości odcisnęła na niej piętno na całe życie. Od momentu rozstania z Michałem do końca pozostała samotna, mimo że przez ponad czterdzieści lat żyła z Adamem i mieli razem trójkę dzieci. Poprzysięgając zemstę wszystkim mężczyznom po tym jak porzucił ją ukochany, wyrządziła sobie i przyszłemu małżonkowi wielką krzywdę. Zrujnowała i sobie i jemu życie.
Powieść można odczytywać zatem jako piętnującą zacietrzewienie, kompleksy, rozdrapywanie starych ran, życie przeszłością, instrumentalne traktowanie innych ludzi, ale również jako studium psychiki kobiety skrzywdzonej i samotnej.
Powieść Kuncewiczowej porusza również problem zawodowego i życiowego niespełnienia. Róża od dziecka marzyła o zostaniu śpiewaczką, lecz została zmuszona do pobierania nauki gry na skrzypcach. Chciała być do końca życia żoną Michała, ale wyszła za Adama, u boku którego nie zaznała szczęścia przez ponad czterdzieści lat. Marta chciała być ogrodnikiem, lecz jej matka zdecydowała za nią i posłała ją na studia śpiewu, aby realizowała jej marzenia.
Córka Róży wyszła za Pawła, chociaż go nie kochała, lecz posłuchała namowy matki. Władysław nie chcąc postępować wbrew woli Róży zerwał zaręczyny z Haliną. Wszystkie wymienione przypadki odnoszą się do niespełnionych marzeń bohaterów, którzy poddawali się zbyt łatwo lub ulegali presji. Członkowie rodziny Żabczyńśkich nie potrafili podążać za głosem własnego serca, dlatego tak niewielu z nich zaznało prawdziwego szczęścia.
Cudzoziemka porusza również w bardzo wyraźny sposób temat relacji małżeńskich i rodzinnych. Na łamach książki Kuncewiczowa zaprezentowała niebywały przypadek związku, który trwał ponad czterdzieści lat, a który od pierwszego dnia skazany był na niepowodzenie. Mowa oczywiście o Róży i Adamie. O ile mężczyzna wydawał się przez cały czas kochać małżonkę, był wyrozumiały, cierpliwy, zwracał się do niej pieszczotliwie, to ona nigdy nie powiedziała mu, ze go kocha, wręcz przeciwnie pokazała mu zdjęcie Michała oznajmiając, że to jest jedyna miłość jej życia.
Róża często kpiła z Adama, nie mogła na niego patrzeć, nie znosiła jego niezaradności i niezdecydowania. Właściwie nie wiadomo jakim cudem wytrzymali ze sobą tyle czasu, lecz wreszcie po przyjeździe do Warszawy się rozstali. Można przypuszczać, że Adam był jej potrzebny jedynie do dania potomstwa. Najbardziej cieszyła się z chłopców, którzy nie byli podobni do ojca. Dzięki temu wyobrażała sobie, że ma Władysia i Kazia z Michałem. Zupełnie inaczej, przynajmniej do czasu, traktowała Martę, będącą podobną do Adama.
Przez pierwsze sześć lat życia nie uważała jej za własną córkę. Róża zbyt mocno ingerowała w życie własnych dzieci, przez co w jakiś sposób uzależniła je od siebie. Widać to najlepiej na przykładzie Władysława, którego żona nie może znieść obecności teściowej, a mimo to on wciąż cieszył się na przyjazd matki, która rozstawiała po kątach wszystkich domowników i służbę.
Powieść ukazuje też jak wielkie znaczenie w życiu człowieka może odgrywać sztuka. Gdyby nie muzyka i piękny śpiew Marty, matka pewnie nigdy by jej nie zaakceptowała. Gdyby nie gra na skrzypcach, Róża nie miałaby żadnego „azylu”, nie miałaby jedynego świata, gdzie nie czuła się cudzoziemką.
Powieść porusza też tematy filozoficzne, o czym pisze Ludwik Fryde w opracowaniu dziełu Kuncewiczowej:
Niespełniona miłość z czasów młodości odcisnęła na niej piętno na całe życie. Od momentu rozstania z Michałem do końca pozostała samotna, mimo że przez ponad czterdzieści lat żyła z Adamem i mieli razem trójkę dzieci. Poprzysięgając zemstę wszystkim mężczyznom po tym jak porzucił ją ukochany, wyrządziła sobie i przyszłemu małżonkowi wielką krzywdę. Zrujnowała i sobie i jemu życie.
Powieść można odczytywać zatem jako piętnującą zacietrzewienie, kompleksy, rozdrapywanie starych ran, życie przeszłością, instrumentalne traktowanie innych ludzi, ale również jako studium psychiki kobiety skrzywdzonej i samotnej.
Powieść Kuncewiczowej porusza również problem zawodowego i życiowego niespełnienia. Róża od dziecka marzyła o zostaniu śpiewaczką, lecz została zmuszona do pobierania nauki gry na skrzypcach. Chciała być do końca życia żoną Michała, ale wyszła za Adama, u boku którego nie zaznała szczęścia przez ponad czterdzieści lat. Marta chciała być ogrodnikiem, lecz jej matka zdecydowała za nią i posłała ją na studia śpiewu, aby realizowała jej marzenia.
Córka Róży wyszła za Pawła, chociaż go nie kochała, lecz posłuchała namowy matki. Władysław nie chcąc postępować wbrew woli Róży zerwał zaręczyny z Haliną. Wszystkie wymienione przypadki odnoszą się do niespełnionych marzeń bohaterów, którzy poddawali się zbyt łatwo lub ulegali presji. Członkowie rodziny Żabczyńśkich nie potrafili podążać za głosem własnego serca, dlatego tak niewielu z nich zaznało prawdziwego szczęścia.
Cudzoziemka porusza również w bardzo wyraźny sposób temat relacji małżeńskich i rodzinnych. Na łamach książki Kuncewiczowa zaprezentowała niebywały przypadek związku, który trwał ponad czterdzieści lat, a który od pierwszego dnia skazany był na niepowodzenie. Mowa oczywiście o Róży i Adamie. O ile mężczyzna wydawał się przez cały czas kochać małżonkę, był wyrozumiały, cierpliwy, zwracał się do niej pieszczotliwie, to ona nigdy nie powiedziała mu, ze go kocha, wręcz przeciwnie pokazała mu zdjęcie Michała oznajmiając, że to jest jedyna miłość jej życia.
Róża często kpiła z Adama, nie mogła na niego patrzeć, nie znosiła jego niezaradności i niezdecydowania. Właściwie nie wiadomo jakim cudem wytrzymali ze sobą tyle czasu, lecz wreszcie po przyjeździe do Warszawy się rozstali. Można przypuszczać, że Adam był jej potrzebny jedynie do dania potomstwa. Najbardziej cieszyła się z chłopców, którzy nie byli podobni do ojca. Dzięki temu wyobrażała sobie, że ma Władysia i Kazia z Michałem. Zupełnie inaczej, przynajmniej do czasu, traktowała Martę, będącą podobną do Adama.
Przez pierwsze sześć lat życia nie uważała jej za własną córkę. Róża zbyt mocno ingerowała w życie własnych dzieci, przez co w jakiś sposób uzależniła je od siebie. Widać to najlepiej na przykładzie Władysława, którego żona nie może znieść obecności teściowej, a mimo to on wciąż cieszył się na przyjazd matki, która rozstawiała po kątach wszystkich domowników i służbę.
Powieść ukazuje też jak wielkie znaczenie w życiu człowieka może odgrywać sztuka. Gdyby nie muzyka i piękny śpiew Marty, matka pewnie nigdy by jej nie zaakceptowała. Gdyby nie gra na skrzypcach, Róża nie miałaby żadnego „azylu”, nie miałaby jedynego świata, gdzie nie czuła się cudzoziemką.
Powieść porusza też tematy filozoficzne, o czym pisze Ludwik Fryde w opracowaniu dziełu Kuncewiczowej:
Finał Cudzoziemki – objawienie potwornej pustki nie poza życiem, ale w nim samym, w jego ostatecznym rozrachunku – może budzić uczucia metafizyczne i przejmować dreszczem Tajemnicy Istnienia. Używamy terminów Stanisława Ignacego Witkiewicza – bo też znaleźliśmy się na jego terenie.Patrząc na powieść z tej perspektywy możemy stwierdzić, że opowiada ona o sensie ludzkiego życia. Róża spoglądając w przeszłość pojmuje popełnione przez siebie błędy, wyrządzone bliskim krzywdy i przeprasza za nie. Kuncewiczowa w subtelny sposób pokazuje nam jak żyć, aby być szczęśliwym.
Cudzoziemka - opracowanie
1. Cudzoziemka - streszczenie w pigułce2. „Cudzoziemka” - streszczenie szczegółowe
3. Geneza, czas i miejsce akcji Cudzoziemki
4. „Cudzoziemka” jako powieść psychologiczna
5. Znaczenie tytułu „Cudzoziemka”
6. Problematyka „Cudzoziemki”
7. Cudzoziemka - M. Kuncewiczowa - bohaterowie
8. Charakterystyka i tragizm Róży Żabczyńskiej
9. Portret Róży Żabczyńskiej
10. Charakterystyka Adama
11. „Cudzoziemka” - cytaty
12. „Cudzoziemka” - plan wydarzeń
3. Geneza, czas i miejsce akcji Cudzoziemki
4. „Cudzoziemka” jako powieść psychologiczna
5. Znaczenie tytułu „Cudzoziemka”
6. Problematyka „Cudzoziemki”
7. Cudzoziemka - M. Kuncewiczowa - bohaterowie
8. Charakterystyka i tragizm Róży Żabczyńskiej
9. Portret Róży Żabczyńskiej
10. Charakterystyka Adama
11. „Cudzoziemka” - cytaty
12. „Cudzoziemka” - plan wydarzeń