Motywy literackie w „Hamlecie”

Motyw matki

Gertruda, matka głównego bohatera, a zarazem królowa Danii to kobieta, która zaledwie miesiąc po śmierci małżonka wyszła za mąż za swojego szwagra. Hamlet miał jej za złe, że tak szybko przestała opłakiwać jego ojca i uległa Klaudiuszowi. Gdy książę dowiedział się, iż stryj zamordował swojego brata, aby przejąć koronę, nabrał podejrzeń, co do udziału Gertrudy w tym spisku. Mimo zawodu, jaki sprawiła mu matka, nie potrafił się na niej zemścić.

Hamlet był jedynym synem kobiety i martwił ją stan jego zdrowia, zwłaszcza psychicznego. Podczas pojedynku księcia z Laertesem, Gertrudę rozpierała duma ze zwycięstwa jej jedynaka. Chcąc uczcić jego zwycięstwo wzniosła toast i nieświadomie napiła się zatrutego wina, które ją uśmierciło. Jednak, jak wiele szekspirowskich postaci, Gertruda nie była jednoznaczna. Nie oponowała, gdy jej mąż planował wysłać Hamleta do Anglii, nie miała też zamiaru spełniać prośby syna i zaprzestać sypiania z mężem. Gertruda jest jedyną matką w Hamlecie. Druga kobieta w utworze, Ofelia, nie miała potomstwa i była półsierotą.

Motyw ojca

W utworze pojawia się dwóch ojców – Duch króla, ojca Hamleta i Poloniusz. Pierwszy z nich nawiedził księcia i wyjawił mu tajemnicę swojej śmierci. Upiór domagał się od syna, by ten go pomścił mordując Klaudiusza. Ojciec tytułowego bohatera był wybitnym człowiekiem, a w oczach syna był wręcz półbogiem, niedoścignionym wzorem. Wspomnienie ojca przysparzało Hamletowi wyrzutów sumienia, ponieważ nie potrafił go pomścić. W porównaniu z nim czuł się tchórzliwy i słaby.

Poloniusz miał dwóje dzieci – Ofelię i Laertesa. Królewski Szambelan dbał głównie o dobre imię syna i dziewictwo córki. Udzielał im mnóstwo rad, których młodzi pokornie wysłuchiwali. Miał u swego potomstwa posłuch. Jego śmierć z ręki Hamleta spowodowała, iż Ofelia popadła w obłęd, który doprowadził ją do utraty życia. Podobny los spotkał Laertesa, który zginął podczas pojedynku z Hamletem.

Ojczym

Klaudiusz był ojczymem i jednocześnie stryjem głównego bohatera. Hamlet dobrze wiedział, że ten nie pałał do niego miłością, zwłaszcza po tym, jak został zdemaskowany podczas przedstawienia teatralnego. Klaudiusz planował pozbycie się niewygodnego pasierba, najpierw wysłał go do Anglii na pewną śmierć, gdy to się nie powiodło zorganizował pojedynek, w którym miał zginąć od zatrutego ostrza. Dodatkowo do wina Hamleta dolał truciznę. Klaudiusz zginął z rąk swojego pasierba, dla którego zabójstwo było spełnieniem danej ojcu obietnicy zemsty.

Motyw śmierci

W utworze ginie aż ośmiu bohaterów, w tym tytułowy. Śmierć jest też obiektem przemyśleń Hamleta. Dochodzi do wniosku, iż jest ona jednym z etapów cyklu życiowego, który nieprzerwanie zatacza kręgi. Zastanawia się też, czy nie lepiej jest umrzeć niż żyć w świecie pełnym zbrodni, kłamstwa i niemoralności. Śmierć ojca była dla niego, jak i dla Laertesa, zobowiązaniem do wymierzenia zemsty mordercy.

Motyw przemijania

Wyrażone w dramacie dzięki symbolicznej czaszce błazna Yoryka. Odnaleziona na cmentarzu pozostałość po człowieku, który rozbawiał cały dwór, zmusiła Hamleta do rozmyślań na temat kruchości ludzkiego życia. Doszedł do wniosku, iż każdy kiedyś umrze, a wtedy jego ciało trafi do ziemi. Nieważne czy za życia ktoś był wielkim władcą, czy zwykłym błaznem, wszyscy skończą tak samo.

Motyw zemsty

Motyw ten napędza akcję dramatu. Hamlet przyjął obowiązek pomszczenia śmierci ojca, ale z upływem czasu rozmyślania na ten temat wpędziły go w depresję. Zupełnie inaczej postąpił Laertes, który w furii przybył aż z Paryża, aby rozprawić się z mordercą Poloniusza. Dodatkowo, gdy Ofelia popełniła samobójstwo motywacja jej brata do pomszczenia śmierci ugruntowała się. Utwór udowadnia, że zemsta niesie ze sobą szereg ofiar i na dłuższą metę odpłacanie śmiercią za śmierć nie ma sensu.

Sztuka w sztuce

Na zamku pojawia się trupa teatralna, która za namową Hamleta odgrywa spektakl Łapka na myszy, na podstawie Zabójstwa Gonzagi. Dzięki tytułowemu bohaterowi akcja owego utworu do złudzenia przypomina zbrodnię, jakiej dopuścił się Klaudiusz na swoim bracie. Zamiarem księcia było wyprowadzenie króla z równowagi i przekonanie się, czy faktycznie był on mordercą. Dzięki Łapce na myszy Hamlet nabrał pewności, co do winy stryja.

Motyw cudzołóstwa

Duch, mając na myśli Klaudiusza, powiedział:
„Ten to bezwstydny, cudzołożny potwór”.
Upiór podejrzewał swojego brata o to, iż ten wraz z Gertrudą od dawna planowali jego morderstwo i równie od dawna byli kochankami. Pogląd ten podzielał Hamlet, ale nie potrafił go udowodnić.

Motyw kazirodztwa

Hamlet dodawał sobie odwagi, myśląc:
„Nie. Czekaj, mieczu, sposobniejszej pory.
Kiedy pijany będzie, we śnie, w gniewie
Albo wśród uciech kazirodnych; kiedy
Grać lub kląć będzie, lub co bądź innego
Czynić, co wcale nie pachnie zbawieniem;
Wtedy go ugodź tak, żeby aż nogi
Zadarł ku niebu, aby jego dusza
Tak wtedy była przeklęta i czarna
Jak piekło, w które pójdzie”.
Widać, że według niego Gertruda sypiając Klaudiuszem popełniała kazirodztwo. Według wielu interpretatorów literackich książę sam miał pragnął własnej matki, z tego wynika, że nie gardził on Klaudiuszem, ale mu zazdrościł. Podobnie odbierana jest scena, w której Ofelia po śmierci Poloniusza śpiewa piosenkę o utracie kochanka. Wielu badaczy podejrzewa, iż dziewczyna kochała w zakazany sposób swojego ojca.

Motyw kobiety

W utworze nie ma ich wiele, bo tylko dwie, ale spełniają one ważną rolę. Hamlet na początku utworu uwodził Ofelię, pisał dla niej romantyczne wiersze, adorował. Gertruda swoją postawą doprowadziła syna do wypowiedzenia słynnych dziś słów:
„Słabości, nazwisko
Twoje: kobieta”.
Wstręt do płci przeciwnej spowodował, iż Hamlet odtrącił Ofelię. Ubliżając wszystkim kobietom, radził jej, aby dla dobra wszystkich wstąpiła do zakonu. Dopiero gdy dziewczyna popełniła samobójstwo przyznał, że ją kochał.

Motyw szaleństwa

Nie do końca wiadomo czy udawane, czy prawdziwe, ale było ono reakcją Hamleta na przerastający go problem pomszczenia śmierci ojca. Niektórzy uważają, iż był to rodzaj maski, którą przywdział główny bohater, aby w ten sposób obserwować w spokoju wydarzenia toczące się na zamku. Według Poloniusza przyczyną obłędu Hamleta była nieodwzajemniona miłość Ofelii. To właśnie ona, po śmierci ojca, również popadła w szaleństwo, z tą różnicą, że nie ma wątpliwości, co do jego autentyczności. W jego efekcie Ofelia popełniła samobójstwo, topiąc się w rzece.

Motyw władzy

Była przyczyną, dla której Klaudiusz dopuścił się bratobójstwa. Był on typem człowieka, który w makiawelistyczny sposób dążył po trupach do celu. Chęci do przejęcia władzy nie przejawiał Hamlet, który po śmierci ojca powinien był zasiąść na tronie.

Motyw pojedynku

Pojedynek był częścią planu Klaudiusza, dzięki któremu miał raz na zawsze pozbyć się pasierba. Bezpośrednia konfrontacja na florety Hamleta z mistrzem fechtunku Laertesem o dziwo przebiegała po myśli tego pierwszego. To właśnie w wyniku tego sportowego pojedynku, ostatecznie śmierć poniosły aż cztery osoby. Poza Hamletem i Laertesem, zginęli również Klaudiusz i Gertruda.

Motyw samobójstwa

Pojawia się w przemyśleniach Hamleta. Tytułowy bohater potępił pomysł na odebranie sobie życia. Był zdania, że jeżeli ucieczka od problemów świata mogła być tak łatwa, to z pewnością wiązały się z tym jakieś straszne konsekwencje.

Motyw władcy

Ideałem władcy w Hamlecie jest ojciec Hamleta, choć trzeba przyznać, że Klaudiusz jako król radził sobie bardzo dobrze. Jednak sposób w jaki doszedł do władzy dyskredytował go jako prawowitego władcę. Zakończenie utworu sugeruje jednak, iż na duńskim tronie ponownie zasiadł człowiek odważny, mężny i sprawiedliwy, czyli młody Fortynbras.

  Dowiedz się więcej