klp.plW powieści Henryka Sienkiewicza: „Krzyżacy” można wyodrębnić kilka wątków, które stanowią główny trzon akcji dzieła:
1. Zemsta Juranda ze Spychowa na Zakonie Krzyżackim – wątek ten obejmuje dzieje Juranda, który, po tragicznej śmierci ukochanej żony podczas najazdu Krzyżaków na dwór, należący do księcia mazowieckiego Janusza, przez wiele lat pragnął pomścić swoją krzywdę nie potrafiąc znaleźć ukojenia dla swojego cierpienia. Zaciekły i niezwyciężony rycerz stał się postrachem Krzyżaków, którzy knują podstępny plan, mający na celu złamanie Juranda i porywają jego jedyną córkę, Danusię, zmuszając Juranda do stawienia się w Szczytnie. Tam rycerz zostaje oszukany, pojmany i okaleczony przez Zygfryda de Lve. Cierpienie i śmierć Danusi sprawiają, że Jurand staje się człowiekiem pobożnym, zwraca wolność swemu oprawcy i do dnia śmierci wiedzie żywot pokutnika, odnajdując spokój w modlitwach do Boga.
2. Historia miłości Zbyszka z Bogdańca i Danusi Jurandówny – wątek ten obejmuje tragiczne losy miłości Zbyszka i Danusi. Osiemnastoletni młodzieniec zakochuje się w ślicznej pannie od pierwszego wejrzenia i zostaje jej rycerzem, obiecując, że złoży u stóp ukochanej trzy pawie czuby, zerwane z hełmów rycerzy Zakonu Krzyżackiego. Nieopatrzny atak na posła niemieckiego doprowadza do skazania Zbyszka na ścięcie. Z rąk kata ratuje go Danusia, która wedle staropolskiego zwyczaju zarzuca na głowę młodziana biały welon, poświadczając tym samym, że jest on jej narzeczonym. Na ślub młodych nie zgadza się jednak Jurand, który przeznaczył jedyną córkę Bogu. Po kilku miesiącach rozłąki, w czasie których Zbyszko odrzuca miłość Jagienki i pozostaje wiernym Danusi, dochodzi do ich ponownego spotkania. Ranny w czasie polowania Zbyszko, na wieść, że Jurand wzywa córkę do Spychowa, uzyskuje od księcia zgodę na ślub i młodzi potajemnie pobierają się. Wkrótce okazuje się, że Danusia została uprowadzona przez Krzyżaków. Zrozpaczony młodzieniec przez wiele miesięcy szuka ukochanej, a kiedy odnajduje ją, dziewczyna jest chora i nie rozpoznaje go. W drodze do Spychowa umiera, pozostawiając Zbyszka w głębokim smutku i żałobie. Młodzian dopiero po jej śmierci wypełnia złożoną wcześniej obietnicę i składa na jej trumnie obiecane pawie czuby.
3. Dzieje miłości Jagienki i Zbyszka – wątek obejmuje historię miłości Jagienki i Zbyszka. Dziewczyna zakochuje się w młodzieńcu od pierwszego wejrzenia, lecz on nie zwraca na nią uwagi, pozostając wiernym Danusi Jurandównie, której ślubował miłość. Po śmierci młodej żony, Zbyszko wyrusza w świat, aby wypełnić złożoną jej obietnicę i zdobyć pawie pióra z hełmów rycerzy krzyżackich. Jagienka zostaje dwórką księżnej płockiej i wyrasta na piękną pannę. Po wielu latach jej uczucie do Zbyszka zostaje odwzajemnione i młodzi pobierają się.
4. Spisek braci Zakonnych przeciwko Jurandowi – wątek ten obejmuje wydarzenia związane z podstępnym planem Hugo von Danvelda, Zygfryda de Lve, Rotgiera i Gotfryda, którzy po odrzuceniu przez księcia Janusza ich skarg na Juranda ze Spychowa, porywają córkę rycerza i zmuszają go do stawienia się w Szczytnie. Jurand zjawia się w twierdzy, mając nadzieję, że Krzyżacy oddadzą mu Danusię, lecz zostaje przez nich upokorzony i oszukany. W przypływie rozpaczy zabija Danvelda i Gotfryda. Pojmany przez Zygfryda, zostaje okaleczony z ramach zemsty za śmierć Rotgiera, który ginie w pojedynku z rąk Zbyszka z Bogdańca. Po śmierci Rotgiera, Zygfryd de Lve popada w obłęd, przetrzymuje Danusię, wożąc ją wszędzie ze sobą w ciemnej kołysce. W końcu zostaje pochwycony przez Zbyszka i popełnia samobójstwo po tym, jak Jurand zwraca mu wolność.
5. Dzieje konfliktu polsko-krzyżackiego – wątek ten, oparty na wydarzeniach historycznych, stanowi tło powieści Henryka Sienkiewicza. Między obiema stronami zatargu panuje pozorny pokój, podstępnie łamany przez działania Krzyżaków, którzy napadają na przygraniczne grody, grabieżą ziemie Żmudzi i Prus. Po śmierci Konrada von Jungingena konflikt pogłębia się, a następca wielkiego mistrza, Ulryk sukcesywnie dąży do wojny z Polską. Wojna, początkowo korzystna dla Zakonu, kończy się klęską Krzyżaków podczas bitwy pod Grunwaldem.
Autor: 