Przypowieść jako gatunek

Przypowieść (inaczej parabola) to gatunek literatury moralistycznej o charakterze narracyjnym, w którym przedstawione postacie i zdarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe, lecz mają wagę jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji, postaw wobec życia i kolei losu. Świat przedstawiony przypowieści to zbiór sytuacyjnych wykładników jakiejś ogólnej prawdy moralnej, filozoficznej czy religijnej. Mimo że przypowieść często ma rozwiniętą fabułę, to zawsze pozostaje ona z racji swego przykładowego charakteru silnie uschematyzowana i uboga w realia, które podlegają tu rygorystycznej selekcji ze względu na nadrzędny sens utworu. Właściwa interpretacja przypowieści wymaga przejścia od jej znaczenia literalnego do ukrytego znaczenia alegorycznego (alegoria) lub moralnego.

Odmianą przypowieści jest tzw. przykład (od łacińskiego exemplum), który równi się tym od typowej paraboli, że dla jego znaczenia ważna jest właśnie dosłowna warstwa fabularna, tak jak w przypowieści o bogaczu i Łazarzu. Ważne są tu postawy osobowe warte do naśladowania.

Przypowieści biblijne są zawsze wygłaszane przez Jezusa. Często po wygłoszeniu takiej przypowieści, Nauczyciel tłumaczy jej sens. Wygłaszając przypowieści Jezus odwołuje się do świata znanego swoim odbiorcom, stąd zrozumienie ich wymaga znajomości realiów tamtych czasów. Wartościowanie przypowieści Jezusowych jest jednoznaczne, przedstawiają one sytuacje moralne w sposób kontrastowy – postawy negatywne są napiętnowane, a pozytywne chwalone.

  Dowiedz się więcej