Pieśń o spustoszeniu Podola. - analiza i interpretacja

Pieśń V z ksiąg wtórych, która funkcjonuje w literaturze pod tytułem Pieśń o spustoszeniu Podola ma charakter patriotyczny, jest rodzajem apelu podmiotu lirycznego do rodaków. Widać to już w pierwszym wersie, który ma formę bezpośredniego zwrotu do adresata:

Wieczna sromota i nienagrodzona
Szkoda, Polaku!

Dalej podmiot obrazuje sytuację, w jakiej znaleźli się Polacy po klęsce w wojnie z Tatarami w roku 1575. Wyraża swój smutek i rozpacz z powodu spustoszenia ziemi podolskiej,

„Wieczna sromota i nienagrodzona
szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona
podolska leży...”

a także pojmania i pohańbienia tych, którzy dostali się w ręce Tatarów

„Jedny za Dunaj Turkom zaprzedano,
drugie do hordy dalekiej zagnano;
córy szlacheckie (żal się, mocny Boże!)
psom bisurmańskim brzydkie ścielą łoże.”

Podmiot liryczny wyraża się o Tatarach bardzo negatywnie, nazywając ich "psami bisurmańskimi" oraz posługując się metaforą stada owiec (Polaków), napadanego przez wilki (Tatarów):

Tak odbieżałe stado więc drapają
Rozbójce wilcy, gdy po woli mają,
Że ani pasterz nad owcami chodzi,
Ani ostrożnych psów za sobą wodzi.

W całym utworze widać negatywne emocjonalne nastawienie podmiotu do wroga. Podmiot chce, aby te emocje udzieliły się adresatom i skłoniły ich do odwetu. Uważa on, że jest jeszcze czas, aby stanąć mężnie do walki. Jednak aby to uczynić, szlachta musiałaby zaprzestać swego biesiadowania, porzucić wygody, okazać męstwo, odwagę oraz wyłożyć fundusze na wojnę:

„Skujmy talerze na talary, skujmy,
a żołnierzowi pieniądze gotujmy!”

Tuż za zachętą do walki dostrzegamy wytykanie przez podmiot liryczny rodakom ich braku zainteresowania sprawami kraju, krótkowzroczności oraz opieszałości w działaniu. Ostatnia zwrotka ukazuje gorzką i przykrą refleksję na temat Polaków. Poeta przestrzega przed powtarzaniem starych błędów, jednocześnie krytykuje fakt, iż Polacy nie potrafią wyciągać wniosków z historii. Odwołując się do znanego przysłowia "Mądry Polak po szkodzie" podmiot liryczny tak charakteryzuje Polaków:

„Nową przypowieść Polak sobie kupi,
Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.”

Cały utwór tworzy dwanaście zwrotek. Każda jest czterowersowa, zaś każdy z wersów ma po jedenaście sylab, zatem budowa tej pieśni jest regularna. Występują w niej rymy typu aabb (trzymają – czekają, godniejszy – chętniejszy). Ponadto odnajdujemy w niej następujące środki stylistyczne: wykrzyknienie („żal się, mocny Boże!”), pytanie retoryczne („Czy nas półmiski trzymają?”), epitet („biedne półmiski”). Charakter i forma patriotycznego apelu poeta uzyskał poprzez zastosowanie licznych apostrof („czuj w czas o sobie, cny Lachu!”) oraz wykrzyknień i pytań retorycznych. W utworze zastosowana została również przerzutnia: "Wieczna sromota i nienagrodzona Szkoda, Polaku!...".

  Dowiedz się więcej