Jan Kochanowski - życiorys

Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku w Sycynie niedaleko Radomia. Pochodził ze średnio zamożnej rodziny szlacheckiej, miał sześciu braci i pięć sióstr. Matka poety - Anna de domo Białaczowska herbu Odrowąż – była podobno bardzo ciekawą indywidualnością, dość, że Łukasz Górnicki w swoim Dworzaninie przytacza anegdotkę z Panią Kochanowską opowiadającą niezbyt przyzwoity dowcip w roli głównej. Ojciec Jana – Piotr Kochanowski herbu Korwin – był sędzią sandomierskim, rozsądnie kierował swoimi dobrami, wciąż je powiększając. Jan nie był jedyną utalentowaną osobą w domu, jego dwaj bracia również zapisali się na kartach historii literatury: Mikołaj jako autor Rotuł oraz Andrzej jako tłumacz Eneidy.

Studia, podróże

W 1544, czyli w wieku 14 lat, Jan został zapisany do Akademii w Krakowie. Nie wiadomo jak długo tam studiował. W 1547 zmarł jego ojciec, ale to zdarzenie chyba nie przerwało jego edukacji. W 1551 roku poeta rozpoczyna długoletnią wędrówkę po Europie. Na przełomie 1551 i 1552 Kochanowski po raz pierwszy przebywa w Królewcu. Natomiast na lata 1552-55 przypada pierwszy pobyt w Padwie przyszłego autora Trenów. Między 1555 a 1556 ponownie znajduje się w Królewcu, zapisuje się na uniwersytet. Tutaj uzyskuje stypendium od Księcia Albrechta na wyjazd do Włoch, dzięki czemu już w 1556 ponownie odwiedza Padwę. Pobyt przerywa wiadomość o śmierci matki. Poeta wraca do kraju w 1557, by w następnym roku po raz trzeci wyjechać do Padwy, a stamtąd drogą morską udać się do Francji, gdzie widział Ronsarda. Szczególnie istotne w rozwoju Kochanowskiego okazały się kolejne lata spędzone na Uniwersytecie w Padwie, który był ówcześnie jednym z najważniejszych ośrodków życia umysłowego w Europie. Jak podaje Jerzy Ziomek:

Tu toczył się spór o prawa języka narodowego w literaturze, tu wykładał wybitny grecysta Francesco Robortello, któremu Kochanowski zawdzięczał znajomości literatury greckiej. W Padwie zaprzyjaźnił się poeta z Andrzejem Patrycym Niteckim (...), uczonym filologiem, wydawcą pism Cycerona (...), z Andrzejem Dudyczem, późniejszym biskupem pięciu kościołów (...), ze Stanisławem Fogelwederem.

Istotne okazało się również zetknięcie z twórczością francuskiej Plejady, postulującej zgodnie z założeniami renesansu tworzenie literatury w języku narodowym.

Chodziło (...) o odtworzenie w języku francuskim całego bogactwa form artystycznych zawartych w literaturze antycznej – gatunków, stylów, tematów, sposobów obrazowania i komponowania wypowiedzi. Już w średniowieczu i wczesnym renesansie istniała we Francji bogata literatura narodowa, teraz trwa walka o nadanie jej charakteru uczonego.
(Janina Abramowska, s. 27)

Dwór

W roku 1559 poeta ostatecznie powraca do Polski. Kochanowski porozumiewa się z rodzeństwem co do podziału majątku, a następnie w lipcu rozpoczyna kolejny – piętnastoletni – okres swojego życia, zwany okresem dworskim. Początkowo służył na dworach możnowładców małopolskich. Gdzieś w 2. połowie 1563, najdalej na przełomie 1563/64 dzięki nowemu podkanclerzowi, biskupowi Myszowskiemu, Kochanowski dostał się do kancelarii królewskiej, gdzie pełnił funkcję jednego z sekretarzy.

Lata te stanowią najbardziej wszechstronny okres jego twórczości poetyckiej, związany ściśle z atmosferą ideowo-kulturalną zwłaszcza Wawelu i renesansowego Krakowa, z całym środowiskiem literatów-dworzan i wybitnych humanistów, skupiających się w najważniejszym wówczas ośrodku umysłowym Polski. Okres to także żywych zainteresowań Kochanowskiego sprawami ideowymi czasów (reformacją, ujmowaną teraz w duchu potrydenckim) oraz politycznymi państwa, z zagadnieniem tzw. egzekucji praw, czyli naprawy Rzeczypospolitej, rozważanej tu w myśl programu kół rządowych.
(Tadeusz Ulewicz)

Kochanowski towarzyszył Zygmuntowi Augustowi w wyprawie na Litwę (tzw. Rodoszkowicka, 1567) oraz później w Lublinie w czasie sejmu unijnego. Potem stosunki z królem się rozluźniły, poeta zaczął bywać w Czarnolesie, gdzie osiadł na stałe po śmierci króla. Tutaj żeni się z Dorotą Podlodowską (1575) i pędzi spokojne życie ziemianina, poświęcając się głównie pracy literackiej i tylko okazjonalnie biorąc udział w życiu publicznym. Wraz z żoną doczekali się licznego potomstwa: dwóch wcześnie obumarłych córek – Urszuli (to je poświęcił poeta słynne Treny) i Hanny, oraz Ewy, Polikseny, Halszki, Krystyny; jako ostatni urodził się jedyny syn poety (niestety Kochanowski nie doczekał jego narodzin), noszący jego imię. Osobiste tragedie doprowadziły poetę do nagłego zgonu, który nastąpił 22 sierpnia 1584 w Lublinie.

  Dowiedz się więcej