klp.pl- My młodzi Stanisława Brzozowskiego (autora Legendy Młodej Polski z 1910 roku - bardzo ważnego dzieła, sumującego dokonania epoki, którego wydanie niektórzy uważają za zamknięcie epoki młodopolskiej). W tym manifeście autor nazywał „młodych” pokoleniem dążącym do prawdy i szczerości w życiu i sztuce oraz oskarżał poprzednią epokę o
przyziemność, obniżenie ideałów zarówno w życiu społecznym, jak i indywidualizm, lekceważenie głębszej problematyki egzystencjalnej, niechęć do podejmowania problemów naprawdę istotnych, maskowaną przez obłudną moralność(A. Zawadzki., dz. cyt., s. 288).
- Los geniuszów, Arcydzieło przyszłości oraz Maurycy Maeterlinck i jego stanowisko we współczesnej poezji belgijskiej Zenona Przesmyckiego (Miriama), odkrywcy i propagatora twórczości Cypriana Kamila Norwida. W swych artykułach, publikowanych najpierw na łamach czasopisma „Życie”, potem „Chimery” (był jej redaktorem w latach 1901-1907), a w końcu zebranych w zbiór zatytułowany Pro arte (1914) wysnuwał twarde zarzuty wobec filozofii pozytywizmu.
Opowiedział się za stanowczą, acz konstruktywną krytyką minimalizmu poznawczego. Nie podobało mu się, że teoretycy epoki pracy organicznej, emancypacji kobiet i socjalizowania chłopów nie zajęli się próbą określania miejsca człowieka w naturze. Poza tym Miriam zajął stanowisko wobec sztuki, nazywał ją nieśmiertelną, symboliczną i przypisywał wartości poznawcze oparte na intuicji. Według niego sztuka miała być „dla sztuki”, być wartością i celem, istnieć z dala od norm, zakazów i nakazów. Bronił koncepcji sztuki autonomicznej i autotelicznej, upatrując w tendencyjności, pozytywistycznych wymogach użyteczności i społecznego pożytku, estetyce realizmu i naturalizmu tego wszystkiego, co powoli zabija sztukę, redukuje ją do statusu dokumentu, odcina od obszaru zjawisk duchowych, wykraczających poza doświadczenie zmysłowe (A. Zawadzki, dz. cyt., 288).
- Confiteor, O „nową sztukę” oraz pisany po niemiecku Zur Psychologie des Individuums. Chopin und Nietzsche Stanisława Przybyszewskiego, o którym Kazimierz Wyka napisał Jak rzadko kto w literaturze wcielił się i wypowiedział siłę i prowokację modernistycznego buntu. Postulował wyzwolenie sztuki od jakichkolwiek społecznych zobowiązań, dotąd podporządkowanej odgórnie narzuconym celom. Miała ona ukazywać prawdę o duchowej naturze człowieka, o nagiej duszy, o tym, co w człowieku autentyczne, najgłębsze, stanowić cel sama w sobie, przez co jeszcze bardziej zbliżyć się do absolutu, rozumianego jako dążenia człowieka do odgadnięcia zagadki bytu. Poza tym sztuka miała być przeznaczona dla wszystkich w takim samym stopniu, miała być „religią ubogich”, w której rolę kapłana miał pełnić artysta – jednostka wybitna, geniusz obdarzony siłą woli i nieprzeciętną wrażliwością, umiejętnością dogłębnego przeżywania stanów emocjonalnych. Jak podsumowuje Andrzej Zawadzki, Geniusz objawia się w chorobie, szaleństwie, przede wszystkim jednak w sztuce (s. 288).
- Młoda Polska Artura Górskiego, w której autor podkreślał wielokrotnie konieczność nawiązywania do ideałów romantycznych, przypisując im rolę drogowskazów. Literatura miała podtrzymywać ideę ruchu niepodległościowego, który według Górskiego miał szansę odrodzenia i zrealizowania swych zamierzeń. Jednocześnie teoretyk zaznaczał – w przeciwieństwie do Zenona Przesmyckiego - że sztuka określana mianem „narodowej” nie powinna być „wyzwolona”, ponieważ jej zadaniem jest ścisła służba Polakom, a nie realizowanie artystycznych ideałów.
- O sztuce i nie-sztuce Ludwika Krzywickiego, w którym czytamy, że sztuka powinna współgrać z życiem społecznym, przeobrażeniami gospodarczo-ekonomicznymi, zmianami obyczajowo-ideologicznymi. Krzywiki postulował – w przeciwieństwie do modernistycznych estetyków, sprzyjających fasadowości i tendencyjności - aby starać się pokazywać problemy egzystencjalnych w kontekście zwykłej, codziennej rzeczywistości, ponieważ w niej tkwi prawda.
- Najnowsze prądy w poezji naszej Piotra Chmielowskiego, propagującego powrót do dziedzictwa epoki oświecenia i założeń filozoficznych czołowego myśliciela pozytywizmu - Hipolita Taine'a. Zdaniem Chmielowskiego sztuka powinna stanowić opozycję dla idealizmu, czyli przedstawiać prawdę, a nie być areną tendencyjności i sztucznego piękna. Jej zadaniem było także dokonywanie i prezentowanie psychologicznych obserwacji.
Innymi autorami artykułów, w których prezentowano program literacki Młodej Polski, byli:
- Wacław Nałkowski,
- Maria Komornicka,
- Cezary Jellenta.
Autor: