Rok 1905 i rewolucja w Rosji przyczyniły się do podziałów wewnątrz PPS. Tzw. grupa „starych”, której przewodniczył Józef Piłsudski, opowiadała się za tym, by powstała Organizacja Spiskowo-Bojowa, jako zalążek polskiej siły zbrojnej. W opozycji do „starych” stanęli „młodzi” przeciwnicy powstania i zwolennicy ideałów rewolucji rosyjskiej. W 1906 roku nastąpił oficjalny rozłam: powstała wówczas PPS „Frakcja Rewolucyjna”, na czele z Piłsudskim, która głosiła program niepodległościowy, oraz PPS „Lewica”, której przywódcą została Maria Kosztuska. Drugi z odłamów PPS programowo i ideowo bardzo zbliżony był do SDKPiL, dlatego ugrupowania te nawiązały ścisłą współpracę.
Drugim bardzo silnym obozem na polskiej scenie politycznej był obóz narodowy. W 1887 roku powstała Liga Polska, założona w Szwajcarii przez Zygmunta Miłkowskiego. Wkrótce potem część jej działaczy zapragnęła przenieść partię do Polski. Tak powstała Liga Narodowa, założona w 1893 roku w Warszawie przez Romana Dmowskiego. Jej największym celem była ukształtowanie nowoczesnego narodu polskiego, w którym nie będzie miejsca dla innych narodowości. Program partii cechowały antysemityzm, szowinizm, nacjonalizm oraz ksenofobia.
Jak pisał Dmowski:
(…) państwo może stworzyć tylko naród zdrowy, silny, liczny, posiadający wydatną indywidualność, spójny i silnie do swej odrębności przywiązany; państwo polskie stworzy przede wszystkim naród polski, z rdzennie polskiej ludności złożony, polską żyjący kulturą; gdy zdobędzie on odpowiednią siłę wewnątrz i na zewnątrz, wtedy, w odpowiedniej chwili, może jednać sobie koncesjami tych, których będzie potrzebował.
Działacze Ligi, nazywając siebie „wszechpolakami” nawoływali jawnie do nienawiści wobec mniejszości żydowskiej, niemieckiej i ukraińskiej. Z czasem partia musiała przenieść się do Galicji, ponieważ jej działalność groziła aresztowaniami jej członków. Już we Lwowie, w 1897 roku, ugrupowanie przerodziło się w Stronnictwo Narodowe, a następnie w Narodową Demokrację, potocznie nazywaną endecją.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 - - 5 - - 6 - - 7 -